Okrągły stół – Wynegocjowany koniec PRL

Demontaż „Żelaznej kurtyny”, która odgradzała świat Zachodu od Wschodu rozpoczął się w Polsce, a zainicjowała go „Solidarność”. Mimo to symbolem upadku komunizmu jest upadek muru berlińskiego. O tym jednak, że właśnie Polska stała się krajem, w którym zapoczątkowano demontaż systemu komunistycznego w Europie przypomina Jan Skórzyński w książce „Okrągły stół – Wynegocjowany koniec PRL”.

Skórzyński – historyk, politolog, uczestnik ruchu opozycyjnego w PRL, internowany podczas stanu wojennego, w swojej publikacji ukazuje nam jak bezkrwawo doszło do odebrania władzy komunistycznemu rządowi. Wydarzeniem, które urosło do rangi symbolu były właśnie obrady Okrągłego Stołu. Dzisiaj po trzydziestu latach od tamtych wydarzeń, hasło „Okrągły stół” budzi skrajne emocje, ma tyle samo zwolenników, co przeciwników.

Jan Skórzyński odkrywa przed czytelnikiem wszystkie tajemnice obrad między obozem rządzącym a opozycją. Charakteryzuje strategie polityczne obu stron konfliktu oraz opisuje wewnętrzne rozłamy w partii i ruchy dążące do demokratyzacji życia społecznego. Z niezwykłą wnikliwością analizuje każdy aspekt negocjacji, które na zawsze zmieniły bieg historii. Historii, która zaczęła się zmieniać w 1980 rok wraz z powstaniem „Solidarności” na czele z Lechem Wałęsą, bezkompromisowego ruchu nastawionego na walkę z obozem rządzącym.

Skórzyński w swojej pracy nie skupia się jednak tylko na wydarzeniach związanych z „Okrągłym stołem”. Ukazuje nam sytuację polityczną i gospodarczą w Polsce w latach osiemdziesiątych, prezentuje najważniejsze postacie obozu władzy i „Solidarności”, problemy przywódców komunistycznych, ale także ich upór i prowadzenie polityki umiarkowanych represji wobec przywódców „Solidarności”. Szczególną uwagę warto zwrócić na fakt, że z każdym rokiem w latach osiemdziesiątych – co podkreśla Skórzyński – sytuacja zmieniała się na korzyść opozycji. Autor cytuje między innymi nieżyjącego już prezydenta Polski – Lecha Kaczyńskiego, który wspominał, że:

„...był to taki czas, kiedy formalnie nic nie było wolno, a w rzeczywistości wolno było już nie wszystko, ale bardzo dużo”

Przytoczone słowa Kaczyńskiego dotyczyły 1987 roku, a więc okresu w którym władza coraz bardziej czuła i zdawała sobie sprawę, że bez zmian gospodarczych sytuacja w kraju się załamie. Skórzyński przytacza nastroje na początku 1988 roku, które spadły do poziomu 13%, a więc najniższego w historii. Zdawano sobie sprawę, że bez zmian w kraju dojdzie do załamania, do czego mogły doprowadzić podwyżki cen w lutym 1988 roku. Wydarzenia 1988 roku, jak opisuje Skórzyński, z każdym dniem nabierały rozpędu. Padały propozycje zmian ustrojowych, politycznych, rozpoczęły się w Polsce strajki, wobec których władza nie wiedziała do końca jak zareagować, nie chcąc doprowadzić do dalszego wrzenia w kraju.

Jan Skórzyński analizując wszystkie wydarzenia w drugiej połowie lat osiemdziesiątych XX wieku w Polsce przybliża nas do okresu, w którym władze komunistyczne musiały ustąpić i pogodzić się z oddaniem części władzy opozycji. Zmiana 27 września 1988 roku na stanowisku premiera, które objął Mieczysław Rakowski, spotkania w Magdalence przedstawicieli obozu władzy i „Solidarności”, grudniowe obrady X Plenum Komitetu Centralnego PZPR, podczas którego dyskutowano możliwość rozmów z Solidarnością oraz jej legalizacji, zapoczątkowały obrady Okrągłego Stołu. Wydarzenia te dzisiaj są szeroko komentowane, wielu polskich politologów i historyków jest podzielonych w ich ocenie, jednak to właśnie te wydarzenia zmieniły bieg dziejów Polski.

Autor analizując obrady „Okrągłego stołu” uznaje to wydarzenie za początek procesu, którego nie dało się już zahamować i odwrócić jego skutków. Władze komunistyczne osiągnęły jednak to, co chciały. Już wówczas poważne spory w „Solidarności” pokazały, że najważniejsi jej przedstawiciele mają w wielu kwestiach odmienne stanowiska. Kompromis jaki udało się osiągnąć oznaczał zmiany w Polsce na które czekano tak wiele lat. Zawarte 5 kwietnia 1989 roku porozumienie było jak pisze Skórzyński:

„ważnym etapem na drodze do wolności i niepodległości, umożliwiającym zwycięstwo Solidarności w wyborach 4 czerwca, a potem utworzenie rządu Tadeusza Mazowieckiego”

Dzisiaj po upływie trzydziestu lat od tamtych wydarzeń przedstawiciele „Solidarności”, ale także inne osoby biorące udział w obradach są podzielone, skłócone oraz diametralnie różnią się w ocenie obrad „Okrągłego stołu”, rozmów w Magdalence czy wyborów 4 czerwca 1989 roku. Jan Skórzyński w swojej publikacji przedstawił najważniejsze wydarzenia, postacie i przełomowe chwile w najnowszej historii Polski. Zmiany w latach osiemdziesiątych, porozumienie władz komunistycznych z opozycją oszczędziły Polakom bratobójczych walk, niepotrzebnych wstrząsów wewnętrznych i ofiar. Wydarzenia 1989 roku są symbolem zmian w Europie Środkowo – Wschodniej. Za przykładem Polski poszły inne kraje, a sowiecki system zaczął się walić jak „domek z kart”, doprowadzając ostatecznie do upadku Związku Radzieckiego i zmian politycznych w wielu krajach europejskich, dzięki czemu pod koniec 1989 roku cała pojałtańska Europa mogła cieszyć się wolnością.

Autor: Jan Skórzyński;

Tytuł: „Okrągły stół – Wynegocjowany koniec PRL”;

Wydawca: Wydawnictwo Znak Horyzont;

Miejsce i rok wydania: Kraków 2019;

Liczba stron: 363;

Cena: 37,43 zł;

Książkę można zakupić w WYDAWNICTWIE