Zemsta – Zapomniane powstania w obozach zagłady

10 sierpnia 2021 Tomasz Sanecki
Auschwitz – Birkenau, Treblinka oraz Sobibór to tylko niektóre obozy zagłady, których celem było wymordowanie ludności żydowskiej. Przerażające opisy okrucieństwa, eksperymenty na ludziach, krematoria, uśmiercanie Cyklonem B, a także wszechobecny głód i choroby są znane czytelnikom z  publikacji na temat tych obozów. Mało znanym faktem jest jednak walka, jaką podjęli skazani na śmierć Żydzi. O tym właśnie jest książka Michała Wójcika „Zemsta – Zapomniane powstania w obozach zagłady – Treblinka, Sobibór, Auschwitz – Birkenau”, w której polski historyk i dziennikarz przedstawia zbrojne wystąpienia i bunty, które nie zawsze kończyły się upadkiem.

 

Dzięki wnikliwym badaniom Michał Wójcik ukazuje nam, jak doszło w poszczególnych obozach do zawiązania „ruchu oporu”, mającego na celu nie tylko zbrojny zryw, ale pomszczenie rodzin, przyjaciół i kolegów zagazowanych w obozach śmierci. Historyk opisując wydarzenia, przytaczając nazwiska więźniów biorących udział w planowaniu, a także relacje osób biorących w nich, ukazuje je z pełną dokładnością. W przypadku Treblinki, Michał Wójcik cytuje m.in. Franzla Stangla, komendanta obozu w Treblince, który oceniał powstanie w tym obozie na 10 minut, a które zakończyło się ucieczką około 400 więźniów. Autor nie poprzestaje na tych wydarzeniach. Śledzi dalsze losy uciekinierów, którzy po ucieczce musieli się ukrywać.

Podobna sytuacja miała miejsce w przypadku Sobiboru, gdzie autor publikacji opisuje przygotowania i relacjonuje przebieg ucieczki, gdzie wydarzenia potoczyły się zupełnie innym torem niż planowali więźniowie. A mimo to udało się uciec 300 więźniom, z których według różnych relacji – również przytaczanych przez autora – przeżyło wojnę ok. 60 – 70 osób.

Z kolei zupełnie inaczej wygląda opis dotyczący obozu zagłady Auschwitz – Birkenau, gdzie bunt zakończył się niepowodzeniem. Tutaj przy opisie wydarzeń w Auschwitz, Michał Wójcik ujmuje ciekawy wątek poświęcony rotmistrzowi Witoldowi Pileckiemu pt. „Czego nie ma w raporcie Pileckiego”, ale także opisuje sprawę poświęconą dr. Władysławowi Deringowi, który pełnił rolę głównego chirurga w blokach szpitalnych.

Co powinno zwrócić uwagę czytelnika to fakty związane z ppor. Alfredem Stösselem, który jak pisze Michał Wójcik był „nr 4” w pierwszej piątce siatki Pileckiego, a brał udział w zabijaniu chorych więźniów, o czym miał wiedzieć sam Witold Pilecki. Z drugiej strony pojawia się wspomniany Władysław Dering, lekarz, który uratował życie Witoldowi Pileckiemu, kiedy zachorował na tyfus, ale jednocześnie miał brać udział w eksperymentach medycznych, dokonując kastracji żydowskich więźniów. Warto jednak podkreślić, że w obydwu tych wątkach należy mieć na uwadze miejsce, czas i daną sytuację, w jakiej działali zarówno Pilecki, jak i Dering. Ponadto tuż po wojnie Władysław Dering został aresztowany przez Brytyjczyków, na podstawie oskarżenia dr Aliny Brewdy, pracującej w obozie w Auschwitz lekarki w bloku nr 10, która złożyła zeznanie obciążające Deringa, mającego być odpowiedzialnym za pseudomedyczne operacje. Jak się jednak okazało śledztwo nie potwierdziło wydarzeń opisywanych przez Alinę Brewdę, zaś wiele lat później, w latach sześćdziesiątych XX wieku, Władysław Dering wygrał proces o zniesławienie w książce Leona Urisa. Tak więc warto mieć na uwadze inne fakty z życia zarówno Witolda Pileckiego, jak również Władysława Deringa odnoszące się do ich pobytu w obozie Auschwitz – Birkenau.

Podsumowując publikacja Michała Wójcika „Zemsta – Zapomniane powstania w obozach zagłady – Treblinka, Sobibór, Auschwitz – Birkenau” warta jest przeczytania, bowiem porusza ważne wątki dotyczące wydarzeń w obozach zagłady w Sobiborze, Treblince oraz Auschwitz-Birkenau. Jednak wgłębiając się w szczegółowe opisy zwłaszcza w rozdziale poświęconym sytuacji w Oświęcimiu i osobom Pileckiego oraz Deringa, warto poświęcić trochę czasu i zapoznać się szczegółowo z ich życiorysem i skonfrontować z tym, co pisze w swojej publikacji autor, aby wyrobić sobie własne zdanie na ten ważny temat.

Michał Wójcik - dziennikarz i historyk. Scenarzysta programów i filmów historycznych. Współautor wywiadów z bohaterami II wojny światowej: Stanisławem Likiernikiem i Stanisławem Aronsonem, członkami warszawskiego Kedywu, oraz Lucjanem Wiśniewskim, oficjalnym likwidatorem wrogów Państwa Podziemnego. Jego monografia „Treblinka’43” zdobyła Nagrodę Newsweeka im. Teresy Torańskiej za najlepszą książkę 2018 roku i została przetłumaczona na kilka języków.

Autor: Michał Wójcik;
Tytuł: „Zemsta – „Zapomniane powstania w obozach zagłady – Treblinka, Sobibór, Auschwitz – Birkenau”;
Wydawca: Wydawnictwo Poznańskie;
Miejsce i rok wydania: Poznań 2021;
Liczba stron: 427;
Cena: 49,90 zł;
Książkę można zakupić w Wydawnictwie Poznańskim

Zobacz ostatnie wpisy