Marek Gędek - „Wojny polsko-rosyjskie od XVIII do XX wieku”

„Wojny polsko-rosyjskie od XVIII do XX wieku” to druga część publikacji polskiego autora, który podjął temat wojen prowadzonych przez Polskę i Litwę, a później Rzeczpospolitą Obojga Narodów z Państwem Moskiewskim, późniejszą Rosją. W drugiej części Marek Gędek skupił się na okresie upadku naszego kraju, a więc XVIII wieku. Jak pisze autor to czas podporządkowania Rzeczypospolitej władcom rosyjskim, począwszy od Piotra I Wielkiego. To uzależnienie się od wschodniego sąsiada doprowadziło w 1795 roku do upadku naszego kraju, z którego większa część przypadła władczyni Rosji Katarzynie II.

Gędek swoją pracę rozpoczął od wojny o sukcesie polską w latach 1733-1736, która wybuchła w czasie walki o tron polski między Stanisławem Leszczyńskim, a synem Augusta II – Fryderykiem Augustem, który przy pomocy wojsk rosyjskich objął rządy w Polsce jako August III. Kolejnym konfliktem polsko-rosyjskim opisanym przez autora jest wojna konfederacka w latach 1768 – 1772, której efektem był I rozbiór ziem Rzeczypospolitej. W dalszej kolejności Marek Gędek zajął się okresem walki o byt państwa polsko-litewskiego, a więc latami 1792 – 1795. Autor przypomina nam, opisując ten okres, nie tylko o uchwaleniu Konstytucji 3 Maja - pierwszej w Europie, a drugiej na świecie, ale przede wszystkim o konflikcie zbrojnym, jaki wybuchł w jej obronie. Polski historyk wgłębiając się w przyczyny wojny polsko-rosyjskiej w 1792 roku, opisuje zachowanie polskiego króla Stanisława Augusta Poniatowskiego, który od początku nie wierzył w powodzenie jakiejkolwiek akcji zbrojnej, mającej obronić ideały Konstytucji 3 Maja. Przechodząc do przebiegu konfliktu z Rosją, Gędek po kolei opisuje bitwy – pod Zieleńcami, Mirem, Zelwą, Dubieńką czy Brześciem. Ich efektem była klęska Rzeczypospolitej, przystąpienie króla Stanisława Augusta Poniatowskiego do konfederacji targowickiej, a także zajęcie głównych miast polski – Warszawy, Gdańska i Poznania przez wojska rosyjskie i pruskie. To zaś doprowadziło do II rozbioru Polski, w którym Rosja i Prusy zaanektowały, jaki pisze Marek Gędek, 307 tys. km2 powierzchni terytorium Polski.

Ostatnim epizodem wojen polsko-rosyjskich w XVIII wieku było powstanie kościuszkowskie i zwycięska bitwa pod Racławicami, która dała nadzieje – niestety złudne – Polakom na obronę niepodległości Rzeczypospolitej. Marek Gędek prezentując wspaniałe zwycięstwo wojsk Tadeusza Kościuszki i kosynierów pod Racławicami, stara się obiektywnie spojrzeć na jej skutki. Bitwa jak się okazało miała znaczenie psychologiczne i przyczyniła do rozszerzenia powstania. Jednak nie otworzyła drogi do Warszawy, ani nie doprowadziła do poważnego osłabienie wojsk rosyjskich, które wciąż miały przewagę. Udowodniły to, jak wskazuje nam polski pisarz, pod Szczekocinami i Maciejowicami, które przesądziły o klęsce Kościuszki i III rozbiorze Polski.

Bardzo ciekawego podsumowania wojen polsko - moskiewskich i polsko – rosyjskich dokonał autor niniejszej książki, pisząc:

„Ostatni rozbiór Polski był zakończeniem działań Iwana IV podjętych w 1558 r. atakiem na Inflanty /pierwsza wojna północna/. Czwartego rzutu tych konfliktów Polska nie była w stanie już przeżyć. Rosja zarazem sama nie mogła połknąć Polski – nie dlatego, że nie dała rady – ale musiała zaspokoić apetyty sąsiadów – Prus i Austrii – jeśli mieli się zgodzić na wzrost jej znacznie w tak dużym stopniu”

Okres dominacja rosyjskiej wobec Polski szczególnie był widoczny już w drugiej połowie XVIII wieku, kiedy na mocy traktatu w Andruszowie i pokoju Grzymułtowskiego, Rzeczpospolita utraciła wiele terenów na wschodzie, w tym część Ukrainy. Utrata ziem wschodnich przez Polskę następowała ponownie w XVIII wieku, w latach 1772-1795. Tym samym kosztem naszego kraju, Rosja zdecydowanie przesunęła swoje granice na zachód Europy, zyskując bezpośrednią granicę z Prusami i Austrią.

W kolejnym rozdziale polski historyk zajął się powstaniem listopadowym w latach 1830 – 1831. Był to największy w czasie zaborów zryw Polaków, którzy nie tylko zdetronizowali Mikołaja I, ale prowadzili aktywne działania zbrojne. Marek Gędek w tej części prezentuje bitwy powstania, począwszy od starcia pod Wawrem, a kończąc na szturmie Rosjan na Warszawę, który doprowadził do upadku powstania, jak również dokonał oceny polskiego zrywu narodowego.

Dwa ostatnie rozdziały poświęcone zostały wojnom polsko-sowieckim w XX wieku. Szczególnie autor skupił się na wojnie polsko-bolszewickiej w latach 1919 – 1920, dzięki które Rzeczpospolita obroniła swoją niepodległość. Opis tego konfliktu jest dość drobiazgowy, bowiem polski historyk zajął się walkami na froncie północno-wschodnim, Galicji Wschodniej, Wołyniu, Podolu, Ukrainie, gdzie początkowo Polacy odnosili sukcesy, by następnie przejść do odwrotu pod naporem wojsk sowieckich. Dużo miejsca Gędek poświęcił walkom w rejonie Warszawy, bitwie warszawskiej w sierpniu 1920 roku, polskiej ofensywie jesienią 1920 roku oraz skutkom dwuletniego konfliktu, który przesądził o zwycięstwie odrodzonej Rzeczypospolitej.

Przechodząc do konfliktu w 1939 roku polski historyk rozpoczął od przypomnienia sytuacji międzynarodowej w latach trzydziestych XX wieku i słabości Ligi Narodów, która nie potrafiła przeciwstawić się ekspansywnej polityce Niemiec. W dalszej części Gędek skupił się na radzieckiej agresji w dniu 17 września 1939 roku, wyjaśniając między innymi aspekty polityczne działań Sowietów w Polsce, działania Korpusu Ochrony Pogranicza w starciu z wojskami rosyjskimi, a także rozegrane bitwy i potyczki, w których wykazały się szczególnie wojska polskie pod dowództwem generała Kleeberga i Andersa. Autor podjął się także oceny agresji sowieckiej w 1939 roku, uwzględniając podział II Rzeczypospolitej, której ziemie przypadły nie tylko Niemcom i ZSRR, ale również Słowacji i Litwie, które skorzystały terytorialnie na upadku Polski.

Ostatnim wątkiem poruszonym przez historyka jest w rozdziale „Zamiast zakończenia” kwestia ziem polskich pod okupacją niemiecką oraz rosyjską. Autor omówił również jak przebiegały rozmowy na temat polskich granic na wschodzie i zachodzie zarówno ze strony rządu polskiego na emigracji w Londynie oraz za pośrednictwem zachodnich aliantów. Marek Gędek pokusił się także o opis akcji zbrojnych prowadzonych przez polskie podziemie, które miały być wyrazem walki Polaków o swoje ziemie. Jedną z najważniejszych spraw poruszonych w ostatnim rozdziale przez polskiego historyka jest postępowanie Stalina wobec polskiego rządu i granic polskich, zwłaszcza na wschodzie. Gędek wprost nazywa kwestię zajęcia ziem polskich przez Armię Czerwoną i zainstalowaniu PKWN w Polsce za sowiecką okupację. Historyk nie pominął również omawiania granic polskich na konferencjach Wielkiej Trójki, gdzie Stalinowi udało się przeforsować swoje koncepcje dotyczące powojennej Polski. Kończąc rozdział autor wylicza nie tylko miejsca, gdzie stacjonowały wojska sowieckie, ale także kwestię rozmieszczenia broni atomowej w Polsce. Przypomina także, że 17 września 1993 roku, w 54. rocznicę najazdu sowieckiego na Polskę, ostatni żołnierze rosyjski opuścił granice odrodzonej III Rzeczypospolitej.

Druga część publikacji Marka Gędka, poświęcona wojnom polsko - rosyjskim to podobnie, jak pierwszy tom, kompendium wiedzy o stosunkach Polski i Rosji od XVIII do XX wieku. Czytelnik znajdzie w tej pracy nie tylko dokładne mapy ilustrujące przebieg wydarzeń czy bitew, ale przypomnienia, jakie bitwy i potyczki prowadzone były w czasie wojen, jak również dowódców, stan liczebny wojsk i skutki prowadzonych działań wojennych. Autor książki wiele miejsca poświęcił wojnie polsko-bolszewickiej w latach 1919-1920, starając się jak najdokładniej zobrazować czytelnikom decydujący o losach odradzającej się Polski konflikt.

Autor: Marek Gędek;
Tytuł: „Wojny polsko-rosyjskie od XVIII do XX wieku”;
Wydawca: Wydawnictwo Bellona;
Miejsce i rok wydania: Warszawa 2016;
Liczba stron: 384;
Cena: 34,93 zł;
Więcej tutaj

Wyjątkowo Polecam! Rewelacyjna publikacja!!!