Dziecięcy płacz. Holokaust dzieci żydowskich i polskich

Podczas II wojny światowej wśród milionów ofiar niemieckiego, nazistowskiego reżimu były również dzieci i młodzież. Tylko w samej Polsce zginęło 1,8 mln dzieci, z czego 1,2 mln było polskiego pochodzenia, zaś 600 tysięcy pochodzenia żydowskiego. Jeśli do tej liczby dodamy młodzież w przedziale 16 – 18 lat liczba ta wzrosła aż do ponad 2 mln. Te przerażające liczby to jedna z największych zbrodni nazistowskiego reżimu w naszym kraju. Historię polskich i żydowskich dzieci, a także młodzieży, która stała się ofiarami hitlerowskiego systemu opisał Richard C. Lukas - amerykański historyk polskiego pochodzenia.

W publikacji „Dziecięcy płacz. Holokaust dzieci żydowskich i polskich w latach 1939 – 1945” pisarz przedstawił tragedię dzieci, które znalazły się najpierw w koszmarze wojny, a później w samym środku totalitarnego systemu, który nastawiony był na wyniszczenie Polaków i Żydów. Lukas opisał tragedię wojny we wrześniu 1939 roku, kiedy nazistowskie Niemcy napadły na Polskę. Ofiarami były przede wszystkim osoby dorosłe, ale wśród nich nie brakowało dzieci i młodzieży, które dla okupanta stanowiły „podludzi”, nie mających prawa do życia i egzystencji. Autor ukazuje nam, jak małe dzieci, które nie rozumiały co się wokół nich dzieje, oglądały tragedię i okrucieństwo wojny. Niejednokrotnie były świadkami śmierci swoich rodziców, braci, sióstr oraz przyjaciół, co wpływało na całe ich życie. Lukas ukazuje także politykę rasową Niemców, depolonizacje, germanizację polskich dzieci, które spełniały kryteria rasowe, a także masowe deportacje, pobyt i eksterminację dzieci i młodzieży w obozach koncentracyjnych, gettach oraz codzienną walkę o przeżycie.

W książce amerykańskiego historyka polskiego pochodzenia nie brakuje także opisów, które pokazywały bezwzględność wśród Żydów i Polaków. Lukas podaje szczegółowe przykłady, jak bogaci Żydzi w getcie warszawskim ignorowali codzienną śmierć swoich rodaków, wykorzystywali ich, jak Mordechaj Chaim Rumkowski w łódzkim getcie /nie wahał się na żądanie Niemców posłać na śmierć starców i dzieci/, ale również pokazuje  przykłady Polaków, którzy dla łatwego zarobku donosili o ukrywających się Żydach czy Polakach. Wiele opisywanych wydarzeń przez Lukasa jest wstrząsających, wiele z nich obruszy czytelnika, ale podparte wspomnieniami, dokumentami ukazują prawdziwe zdarzenia, jakie miały miejsce w Polsce pod niemiecką okupacją. W publikacji autor zawarł również wiele przykładów ludzkiej życzliwości, zarówno wśród Polaków, jak i Żydów. Warto dodać, że to w okupowanej przez Niemców Europie to właśnie Polacy najbardziej poświęcali się ratując Żydów. Dostarczali im żywność, ubrania, udzielali im schronienia, narażając codzienne swoje życie.

Historia, jaką opisuje Richard C. Lukas pokazuje również występujące między Polakami a Żydami antagonizmy. Wielokrotnie przed wojną i w czasie okupacji dochodziło do antyżydowskich działań, które miały różne podłoże. Wojna jednak zmieniła wśród wielu milionów Polaków nastawienie do Żydów. Wiele stron w swojej publikacji historyk poświęcił deportacjom do gett i obozów zagłady, pobytowi w obozach w Auschwitz, Bełżcu, Majdanku i wielu innych. Jednym z przykładów jest opisana historia Janusza Korczaka, który poszedł na śmierć wraz z dziećmi, mimo że miał szansę ukryć się i pozostać przy życiu. Lukas podpiera się wspomnieniami kronikarza żydowskiego pochodzenia – Emmanuela Ringelbluma, który opisywał postawę Korczaka w getcie, gdzie zmuszony był przenieść swój sierociniec.

W książce równie wstrząsające są dalsze losy „wojennych” dzieci. Wiele z nich zostało bardzo okaleczonych – przez trudne doświadczenia, utratę domu, bliskich, ale też przez "pranie mózgu" w ramach germanizacji. Po wojnie musiały odnaleźć się w zupełnie nowej rzeczywistości komunistycznej Polski czy uwarunkowań emigracji. Wiele dzieci, zwłaszcza niemowlaków było porywanych z polskich rodzin i oddawanych do domów niemieckich, gdzie przez lata wojny były wychowywane. Po klęsce Niemiec w 1945 roku rodzice z Polski, którzy przeżyli koszmar wojny, zaczęli ich szukać. Niejednokrotnie okazywało się, że poszukiwania kończyły się sukcesem, a dziecko nie znając swoich biologicznych rodziców oraz ojczystego języka nie chciało wracać do „obcych” sobie osób. Te tragedie, które były codziennością w powojennej Polsce, ukazują całe zło wojny.

Richard C. Lukas poświęcił również część swojej publikacji na kwestię ruchu oporu i wsparcia, jakiego udzielali Polacy Żydom, którzy po walkach w getcie w Warszawie oddawali swoje dzieci na wychowanie Polakom. Warto podkreślić, że inaczej niż w pozostałych krajach Europy, to właśnie Polacy byli najbardziej narażeni na ryzyko śmierci za udzielanie pomocy Żydom. W książce amerykańskiego historyka polskiego pochodzenia nie brakuje opisów egzekucji na całych polskich rodzinach, które były ofiarą donosów lub wpadki związanej z ukrywaniem w swoich domach Żydów.

Na co warto również zwrócić uwagę podczas lektury książki Richarda Lukasa to wciąż dominujące zarówno wśród Polaków i Żydów wzajemne oskarżenia, dotyczące postawy w czasie II wojny światowej. Oczywiście wśród Polaków nie brakowało i nie brakuje osób z nastawieniem antysemickim, ale również zarówno w tamtych czasach, jak również obecnie wśród wielu Żydów widoczne jest antypolskie nastawienie, które wynikało z dawnych zaszłości, nieporozumień, ale również niechęci wobec naszego narodu.

Książka Richarda C. Lukasa warta jest polecenia nie tylko ze względu na bardzo ważny aspekt poruszony przez autora, a dotyczący bezsensownej śmierci dzieci i młodzieży – kolejnych ofiar II wojny światowej i nazistowskiego, niemieckiego reżimu, ale również na podejmowane trudne tematy dotyczące stosunków polsko – żydowskich. Publikacja amerykańskiego historyka polskiego pochodzenia otrzymała w 1994 roku Literacką Nagrodę im. Janusza Korczaka przyznaną przez Ligę Przeciwko Zniesławieniu.

Richard C. Lukas (ur. 1937) jest amerykańskim historykiem polskiego pochodzenia. W swych publikacjach zajmuje się głównie wojennymi dziejami Polski, okupacją hitlerowską Polski oraz relacjami polsko-żydowskimi. Jego słynna książka „Zapomniany Holokaust”, dotycząca tragicznych losów Polaków w czasie II wojny światowej, napotkała krytykę środowisk żydowskich za zrównanie wojennych doświadczeń Polaków i Żydów. Podobna sytuacja miała miejsce po publikacji „Dziecięcego płaczu”, kiedy prof. Lukas otrzymał Literacką Nagrodę im. Janusza Korczaka. Profesor Lukas był wykładowcą m.in. na Uniwersytecie Technologicznym Tennessee i Uniwersytecie Południowej Florydy. Mieszka w Tampie na Florydzie.

Autor: Richard C. Lukas;
Tytuł: „Dziecięcy płacz. Holokaust dzieci żydowskich i polskich w latach 1939 – 1945”;
Wydawca: Wydawnictwo Replika;
Miejsce i rok wydania: Poznań 2018;
Liczba stron: 344;
Cena: 39,90 zł;
Książkę można zakupić w WYDAWNICTWIE

Patronat nad książką objął Mój Historyczny Blog