Publikacja „Zagłada Żydów w Generalnym Gubernatorstwie” Dariusza Libionka, profesora Instytutu Filozofii i Socjologii PAN, to syntetyczny opis tematu związanego z wymordowaniem większości polskich Żydów w Generalnym Gubernatorstwie. Autor przedstawił najważniejsze wydarzenia, jakie miały miejsce od upadku Polski we wrześniu 1939 roku, opisuje sytuację w Generalnym Gubernatorskie, a przy tym operuje dokładnymi datami i nazwiskami osób, które odegrały kluczową rolę w zagładzie Żydów, jak również podaje dokładne liczby zamordowanych Żydów w obozach zagłady.
Narracja w książce podzielonej na osiem rozdziałów prowadzona jest w układzie problemowo-chronologicznym, dzięki czemu fakty został w niej przedstawione w uporządkowany sposób. Najpierw autor skupił się na sytuacji Żydów na okupowanych ziemiach polskich od września 1939 roku do czerwca 1941 roku. W tej części Dariusz Libionka opisał m.in. kwestię podziału ziem polskich po upadku Rzeczypospolitej we wrześniu 1939 roku, pierwsze próby tzw. „Rozwiązania kwestii żydowskiej”, a także utworzenie gett w Łodzi, Warszawie i Krakowie, opisuje plan „Madagaskar” oraz sytuację ogólną Żydów w Generalnym Gubernatorstwie, w tym powstanie 3 marca 1941 roku – decyzją gubernatora dystryktu krakowskiego Otto Wächtera – getta w Krakowie.
W kolejnej części autor na tle wojny niemiecko-sowieckiej, która rozpoczęła się 22 czerwca 1941 roku ukazał nową falę prześladowań wobec Żydów, działanie Einsatzgruppen, sytuację Żydów w Białymstoku, Galicji, na Wileńszczyźnie, a także przebieg konferencji w Wannsee. Libionka sporo miejsca poświęca jednej z najważniejszych decyzji, jaka została podjęta przez Hitlera w październiku 1939 roku. A było nią utworzenie 12 października przez Adolfa Hitlera Generalnego Gubernatorstwa – terytorium niewłączonego bezpośrednio do III Rzeszy. Dekret ten wszedł w życie 26 października 1939 roku. Namiestnikiem został dr Frank Hans z tytułem Generalnego Gubernatora dla okupowanych ziem polskich, a na stolicę GG Adolf Hitler wybrał Kraków, chcąc ograniczenia roli Warszawy. To właśnie na terytorium GG powstały obozy zagłady w Treblince, Bełżcu, Sobiborze i Majdanku. Aż trzy z wymienionych utworzono w dystrykcie lubelskim, w którym przeprowadzono główną część akcji „Reinhardt”.
Autor wymienia również i opisuje sytuację w największych ośrodkach miejskich zamieszkiwanych przez Żydów, jak: Kraków, Białystok, Grodno, Lwów, Warszawa oraz Radom, ale także przygotowania do akcji „Reinhardt”, za którą odpowiedzialny był Obergruppenführer Odilo Globocnik, pochodzący z Austrii zagorzały nazista. Profesor Dariusz Libionka skrupulatnie opisuje rozpoczętą z 16 na 17 marca 1942 roku akcję „Reinhardt”, która prowadzona była w obozach zagłady – Bełżec, Sobibór, Treblinka, jak również w Majdanku, a jej celem była całkowita zagłada narodu żydowskiego. W książce autor ukazuje powstanie obozów zagłady, akcje przesiedleńcze, zasady działaniach fabryk śmierci oraz deportacje z Holandii, Francji, Jugosławii, Grecji, ale również Żydów czeskich, austriackich, niemieckich.
Na co warto zwrócić szczególną uwagę w publikacji to dokładne dane podane przez autora związane z liczbą wymordowanych Żydów, deportacjami oraz Żydów, którzy pozostali przy życiu po fali eksterminacji prowadzonej od początku okupacji ziem polskich. Dane przedstawione przez Dariusza Libionkę są przerażające i jasno wskazują na dokonane ludobójstwo. Wśród nich są dokładne liczby wymordowanych Żydów w Bełżcu – 434 508, Sobiborze – 101 370, Treblince – 713 555 oraz KL Lublin – 24 733, co daje łącznie 1 mln 274 166 ludzi. To jednak nie wszystko jak pisze prof. Libionka:
„Liczba ta pojawiła się również w sporządzonym na życzenie Himmlera wiosną 1943 r. opracowaniu dotyczącym stanu rozwiązania kwestii żydowskiej w Europie przygotowanym przez statystyka SS Richarda Korherra… Zapisano tam, że przez obozy w GG przepuszczono 1 274 166 osób. Określenie to pojawiło się w wyniku ingerencji redakcyjnej Himmlera, w miejsce inne eufemizmu – specjalne traktowanie. Raport ten sporządzono również w wersji skróconej w celu przedstawienia Hitlerowi. Stwierdzono w nim, że w GG poza Żydami, którzy zostali ewakuowani, ubyło jeszcze, w wyniku emigracji i śmierci, dalsze 427 920 Żydów. Łączna liczba ofiar wynosiła 1 702 086 osób”
„…Z 2 mln Żydów znajdujących się wedle Korherra na terenie GG w 1939 r. pozostało 297 914. Najwięcej, bo 161 514 w dystrykcie galicyjskim, najmniej w dystrykcie lubelskim – 20 tys….”
W publikacji autor ujął również kwestię zorganizowanej przez Żydów obrony przed eksterminacją, stosunek Armii Krajowej do sytuacji Żydów w GG, grabież mienia żydowskiego, wybuch powstania w getcie warszawskim i stosunek Polaków do niego, a także próbę zacierania niemieckich zbrodni w Generalnym Gubernatorstwie z chwilą zbliżania się Armii Czerwonej.
Profesor Dariusza Libionka na podstawie zebranych danych podjął się również określenia liczby ofiar niemieckiego ludobójstwa w Generalnym Gubernatorstwie oraz zestawienia ich z liczbą pomordowanych więźniów w Auschwitz. Zestawienie to obejmuje również przeprowadzenie tzw. Aktion „Erntefest”, czyli Akcja „Dożynki”, mało znanego, lecz bardzo ważnego etapu akcji „Reinhardt”, której celem była całkowita zagłada narodu żydowskiego. Podczas akcji „Dożynki” 3 i 4 listopada 1943 roku zamordowano ponad 42 tysiące Żydów. Ta największa jednorazowa egzekucja przeprowadzona podczas II wojny światowej objęła teren dystryktu lubelskiego znajdującego się wówczas w Generalnym Gubernatorstwie i dotyczyła osadzonych w obozach w Majdanku, Poniatowej i w Trawnikach. Tym samym biorąc pod uwagę liczbę wymordowanych Żydów w Bełżcu, Sobiborze, Treblince, Majdanku, a także podczas Aktion „Erntefest” oraz likwidacji gett, wywózkach i innych morderstw dokonanych przez Niemców na ludności żydowskiej, liczba około 1,5 mln zamordowanych Żydów jest zatrważająca. Dla porównania Libionka podaje liczby wymordowanych Żydów w Auschwitz, gdzie zginęło około 1,1 mln Żydów, z czego najwięcej ludzkich istnień krematoria pochłonęły wśród Żydów węgierskich – około 438 tys. oraz polskich – blisko 300 tys. osób.
Na zakończenie autor książki „Zagłada Żydów w Generalnym Gubernatorstwie” omawia losy niemieckich zbrodniarzy, którzy zaplanowali, przygotowali i przeprowadzili zbrodnie w Generalnym Gubernatorstwie. Wśród nich Heinrich Himmler – szef SS, Odilo Globocnik – nadzorca akcji „Reinhardt”, Philipp Bouhler – nadzorca akcji „T4”, Irmfried Eberl – pierwszy komendant obozu zagłady w Treblince, popełnili samobóstwo. Hans Frank – Generalny Gubernator został powieszony w Norymberdze, ale Franz Stangl – drugi komendant obozu w Treblince, Hermann Höfle – szef sztabu Aktion „Reinhardt” czy Albert Ganzenmüller – radca w Ministerstwie Transportu przeżyli wojnę i ukrywali się do czasu, aż wymiar sprawiedliwości upomniał się o nich. Część z nich niestety uniknęła sprawiedliwości…
„Zagłada Żydów w Generalnym Gubernatorstwie” autorstwa dr. hab. Dariusza Libionki, to jedna z najważniejszych publikacji poświęconych problematyce Holokaustu związanej z zaplanowaną zagładą Żydów w Generalnym Gubernatorstwie. Książka zawiera syntetyczny opis jednego z najbardziej przerażających wydarzeń w historii XX wieku – Aktion „Reinhardt”, w ramach której około 1,5 mln mieszkańców w większości przedwojennej II Rzeczypospolitej poniosło śmierć w komorach gazowych Bełżca, Treblinki, Sobiboru oraz Majdanka. To jedno z najbardziej przerażających wydarzeń II wojny światowej, świadomie zaplanowane i przeprowadzone, doprowadziło do niemal całkowitek zagłady Żydów na dawnych terenach Polski włączonych do obszaru Generalnego Gubernatorstwa. O zamordowanych Żydach polskiego pochodzenia, ale również tysięcy tych, którzy zginęli w krematoriach Bełżca, Sobiboru, Treblinki i Majdanka z wielu krajów europejskich, należy się pamięć, którą doskonale wyraża napis na mauzoleum przy wejściu na teren byłego niemieckiego-nazistowskiego obozu Lublin-Majdanek, na którym pisze: „Los nasz dla Was przestrogą…”.
Autor: Dariusz Libionka;
Tytuł: „Zagłada Żydów w Generalnym Gubernatorstwie” Dariusza Libionka”;
Wydawca: Wydawnictwo Państwowe Muzeum w Majdanku;
Liczba stron: 292;
Miejsce i rok wydania: Lublin 2017 rok;
Cena: 38 zł;
Książkę można zakupić w księgarni Wydawnictwa Państwowego Muzeum w Majdanku