Wojnę fińsko-sowiecką w latach 1939-1940 można przyrównać do walki Dawida z Goliatem. Sowieci mieli przewagę pod każdym względem, a jednak dzielni Finowie nie tylko stawili im czoła, ale w wielu bitwach i potyczkach zadali poważne straty Armii Czerwonej. Historię zmagań w wojnie zimowej – konflikcie zbrojnym pomiędzy Finlandią a Związkiem Sowieckim opisał historyk i pisarz specjalizujący się w XX-wiecznych radziecko-fińskich konfliktach militarnych – Bair Irincheev.
„Pretekst do rozpoczęcia wojny dały wydarzenia z 26 listopada 1939 roku. Sowieci stwierdzili mianowicie, że artyleria fińska z niewiadomych przyczyn ostrzelała wówczas usytuowaną w pobliżu granicy radziecką wieś Mainila, zabijając siedmiu stacjonujących tam żołnierzy”
Ten pretekst, który oczywiście był dziełem sowietów, doprowadził do konfliktu, który rozpoczął się 30 listopada 1939 roku bez formalnego wypowiedzenia wojny Finlandii przez Związek Sowiecki. Tak rozpoczął się konflikt, który w oczach przywódców ZSRR miał trwać zaledwie kilka tygodniu. Okazało się, że Finowie stawili opór nieprzygotowanym do wojny żołnierzom Armii Czerwonej. Ten opór przesądził bowiem o niepodległości skazanej na pożarcie przez wielkiego sąsiada Finlandii.
W kolejnych rozdziałach książki poznajemy nie tylko siły obydwu walczących stron, ich plany ofensywne i obronne, w tym uzbrojenie, wielkość sił i kierunek działań wojennych. Autor skupił się na walkach na Przesmyku Karelskim, na północ od jeziora Łagoda, w rejonie koła podbiegunowego oraz na linii Mannerheima, która dla sowietów okazała się „piekłem na ziemi”. Na co zwraca szczególną uwagę Bair Irincheev to doskonałe przygotowanie do walki żołnierzy fińskich, ich niezłomność, trwanie na posterunku do ostatniego żołnierza, ale przede wszystkim wola walki i przekonanie, że opór ma sens. Doskonale widać to przy opisach zmagań fińskich żołnierzy z sowieckimi siłami pancernymi, które wobec doskonałego wyszkolenia Finów, maskowaniu schronów i pozycji strzeleckich, a także błędnego rozeznaniu terenu, ponosiły ogromne straty. Duży wpływ na porażki Armii Czerwonej miało doskonałe przygotowanie schronów bojowych do walki, na co wskazuje Irincheev pisząc:
„Wiedza i umiejętności najlepszych europejskich inżynierów posłużyły do wzniesienia zespołu fortyfikacji, jakich nie powstrzydziłby się żaden najbardziej wyszukany rejon umocniony w Europie”
Irincheev nie skupia się tylko na sowieckich działaniach wojennych, ale ukazuje, jak skutecznie potrafili przeprowadzić kontroofensywę żołnierze fińscy. Takie działania nie tylko opóźniały marsz wojsk sowieckich, ale wręcz prowadziły do zastojów na froncie oraz uniemożliwiały realizację założonych planów, co szczególnie było widoczne na północnych dzikich pustkowiach, gdzie Finowie odnieśli spektakularne zwycięstwa.
Irincheev analizując źródła historyczne, relacje naocznych świadków, a także raporty wojskowe i dokumenty pochodzące z fińskich i rosyjskich archiwów w swojej publikacji ukazuje także nie tylko jak zmieniała się sytuacja na froncie, ale również jakie Sowieci wyciągnęli wnioski z doznanych porażek oraz dlaczego popełnili tak wiele błędów, które miały niejednokrotnie katastrofalne skutki dla tysięcy żołnierzy.
Mimo że wojna fińsko-sowiecka zakończyła się po 105 dniach /13 marca 1940 roku/ ostatecznie porażką Finlandii /utraciła ok. 10 proc. swego terytorium w tym miasto Viipuri/, kraj ten nie tylko zachował niepodległość, ale przede wszystkim pokazał ogromną determinację i wolę walki o wolność.
Ponad rok później, w 1941 roku Finlandia i ZSRR ponownie znalazły się w stanie wojny, jednak w tym konflikcie Finowie stanęli u boku III Rzeszy. Konflikt ten zakończył się 19 września 1944 roku tzw. rozejmem moskiewskim pomiędzy Finlandią a Związkiem Radzieckim i Wielką Brytanią. Rozejm definitywnie zakończył wojnę kontynuacyjną, w której wojska fińskie, korzystając z niemieckiej agresji na ZSRR w 1941 roku próbowały odzyskać zagarnięte przez Sowietów fińskie terytoria. Próba ta zakończyła się niepowodzeniem i ostatecznie Finlandia po zawartym w Paryżu w 1947 roku pokoju ze Związkiem Radzieckim mimo kolejnych ustępstw terytorialnych, ale również finansowych ponownie obroniła swoją niepodległość i niezależność.
Bair Irincheev – urodzony w 1977 roku historyk oraz pisarz specjalizujący się w XX-wiecznych radziecko-fińskich konfliktach militarnych.
Autor: Bair Irincheev;
Tytuł: „Wojna fińsko-sowiecka”;
Wydawca: Wydawnictwo RM;
Miejsce i rok wydania: Warszawa 2025;
Liczba stron: 352;
Cena: 44,49 zł;
Książkę można zakupić w Wydawnictwie RM
Zdjęcia:
Fińscy żołnierze z miotaczem ognia skierowanym w stronę radzieckiego schronu, data wydarzenia: lipiec 1941 roku, źródło: Narodowe Archiwum Cyfrowe, domena publiczna, sygnatura: 2-1444;
Fińscy żołnierze szturmują z okopów radzieckie bunkry. Widoczny żołnierz z miotaczem płomieni, data wydarzenia: lipiec 1941 roku, źródło: Narodowe Archiwum Cyfrowe, domena publiczna, sygnatura: 2-1445;
Marszałek fiński Carl Mannerheim (z lewej) wśród żołnierzy, data wydarzenia: sierpień 1941 roku, źródło: Narodowe Archiwum Cyfrowe, domena publiczna, sygnatura: 2-1466;
Carl Mannerheim, marszałek fiński. Fotografia pozowana, źródło: Narodowe Archiwum Cyfrowe, sygnatura: 2-15626;
Europa 1940, Specjalne wydanie mapy Europy do śledzenia wypadków doby obecnej, Wydawca: Tyminskis Vaclovas, sygnatura: ZZK 2 904, źródło: Biblioteka Narodowa, domena publiczna;
Miasto Viipuri w Finlandii do 1940 roku, od 1940 roku rosyjski Wyborg, tytuł pocztówki: Finnland, Wyborg, Aussicht auf d. Süd-Hafen, Współautor korporatywny Neue Photographische Gesellschaft, sygnatura: F.96929/II, źródło: Biblioteka Narodowa, domena publiczna.