Osiedle robotnicze Nikiszowiec dla górników kopalni „Giesche” zostało wybudowane w latach 1908-1918 z inicjatywy koncernu górniczo-hutniczego Georg von Giesches Erben, a zaprojektowali je słynni kuzyni z Charlottenburga – Emil i Georg Zillmannowie, projektanci takich obiektów jak: Elektrociepłownia Szombierki w Bytomiu, budynki dawnej „Heinitzgrube” w Bytomiu-Rozbarku czy między innymi w Poznaniu, gdzie zaprojektowali Zakład Diakonisek i w Międzyrzeczu, w którym powstał budynek Szkoły Ludowej. Warto podkreślić, że osiedle robotnicze Nikiszowiec w Katowicach 14 stycznia 2011 roku zostało uznane za Pomnik Historii oraz od wielu lat należy do Szlaku Zabytków Techniki, a w 1978 roku Nikiszowiec wpisano do Rejestru Zabytków, otaczając to miejsce ochroną prawną.
Budowę osiedla robotniczego Nikiszowiec /nazwa pochodzi od szybu „Nickisch”, późniejszego szybu „Poniatowski” dawnej KWK „Wieczorek, która zakończyła działalność w 2018 roku/ poprzedziło powstanie osiedla Giszowiec, które jednak ze względu na rozbudowę obiektów koncernu górniczo-hutniczego Georg von Giesches Erben okazało się za małe. Warto podkreślić, że budowa mieszkań przy kopalniach oraz hutach miało na celu zatrzymanie pracowników w miejscu pracy. Podobne osiedla lub kolonie robotnicze powstawały nie tylko w Katowicach, ale m.in. Bytomiu, Rudzie Śląskiej, Zabrzu czy Czeladzi.
Pierwszy blok mieszkalny na osiedlu robotniczym Nikiszowiec oddano do użytku w 1911 roku. W 1914 roku przystąpiono do budowy neobarokowego kościoła pw. św. Anny, który również zaprojektowali Zillmanowie. Wybuch I wojny światowej wstrzymał jego budowę, którą ukończono wiele lat po wojnie. Kościół został poświęcony 23 października 1927 roku przez biskupa Arkadiusza Lisieckiego.
Warto dodać, że w 1924 roku osiedle robotnicze Nikiszowiec zostało włączone do gminy Janów, zaś w 1960 Nikiszowiec stał się częścią Katowic. Dzisiaj osiedla w Nikiszowcu to jeden z najważniejszych zabytkowych przykładów osiedli robotnicznych budowanych dla pracowników kopalń na początku XX wieku. Tuż obok Nikiszowca znajdują się obiekty dawnej KWK „Wieczorek”, która do 1945 roku nosiła nazwę „Giesche”. Była to jedna z najdłużej fedrujących kopalń na Górnym Śląsku. Jej początki sięgają bowiem 1826 roku, kiedy władze górnicze nadały pole górnicze „Morgenroth” i zezwoliły na wydobycie węgla kamiennego.
Główne atrakcje Janowa – Nikiszowica to:
- zabudowana dawnej KWK „Wieczorek”;
- układ urbanistyczno-przestrzenny osiedla robotniczego Nikiszowiec z lat 1908–1918;
- kościół pw. św. Anny;
- mozaika na budynku poczty przy Placu Wyzwolenia;
- Galeria Szyb Wilson.
Zdjęcia archiwalne:
Domy mieszkalne w Nikiszowcu, Widok ogólny domów robotniczych dla pracowników kopalni „Giesche”, data wydarzenia: 1931-05, miejsce: Nikiszowiec k. Katowic, Sygnatura: 1-U-4300, źródło: Narodowe Archiwum Cyfrowe, domena publiczna;
Nikiszowiec. Fragment miasta – Fragment miejscowości z widocznym kościołem św. Anny,data wydarzenia: 1931-05, miejsce: Nikiszowiec k. Katowic, Sygnatura: 1-U-4299, źródło: Narodowe Archiwum Cyfrowe, domena publiczna;
Kopalnia węgla w Nikiszowcu – Kopalnia węgla w Nikiszowcu – widok ogólny na szyb Carmen, autor: Steckel Max, Katowice, Sygnatura: 1-G-1274, źródło: Narodowe Archiwum Cyfrowe, domena publiczna.