Początki KWK „Kleofas” sięgają 1840 roku, gdy Karol Godula oraz Loebel Freund /właściciel ziem w Załężu, dzisiejszej dzielnicy Katowic/ uzyskali nadania górnicze dla terenu kopalni. Pięć lat później, w 1845 roku śląski potentat przemysłowy Karol Godula wykupił udziały w całej kopalni, rozpoczynając w niej eksploatację węgla kamiennego.
Jedna z największych katastrof w górnictwie
W 1855 roku do KWK „Kleofas” włączono kolejne pola górnicze: Ewa, Adam, Jenny, Rinaldo i Joseph. W 1880 roku spadkobierczyni Karola Goduli – Joanna Schaffgotsch sprzedała kopalnie firmie Georg von Giesches Erben, która wznowiła wydobycie węgla kamiennego w kopalni w 1886 roku, po tym jak w latach sześćdziesiątych XIX wieku została zamknięta.
Dziesięć lat po tym jak wznowiono wydobycie w KWK „Kleofas” doszło w kopalni do jednej z największych katastrof w historii górnictwa. Z 3 na 4 marca 1896 roku w kopalni „Kleofas” będącej własnością Georg Giesche’s Erben wybuchł pożar. Katastrofa pochłonęła 104 ofiary śmiertelne, choć pojawiają się również według różnych szacunków informacje, że życie w kopalni mogło wówczas stracić nawet 110 osób. Przyczyną katastrofy było nieostrożne obchodzenie się lampą górniczą. Ogień pojawił się w szybie „Frankenberg”. Błąd, który kosztował życie ponad 100 osób, przypisuje się maszyniście Karolowi Kottowi, który nie zachował ostrożności przy przelewaniu nafty do płonącej lampy. Płomienie szybko ogarnęły drewnianą obudowę, a potem szybko się rozprzestrzeniły w kolejnych rejonach kopalni.
Losy kopalni od 1922 roku do likwidacji w 2004 roku
Od 1922 roku kopalnia weszła w skład spółki akcyjnej Giesche, zaś w latach 1932 – 1938 ponownie została unieruchomiona. W okresie II wojny światowej – od 1942 roku kopalnia zarządzana była przez firmę Gieschebetriebe G.m.b.H Kattowitz.
Po II wojnie światowej KWK „Kleofas” została włączona do Katowickiego Zjednoczenia Przemysłu Węglowego, a w 1974 roku połączono ją z KWK „Gottwald”. Do dawnej nazwy „Kleofas” powrócono dopiero po zmianach ustrojowych w 1990 roku. W 1993 roku kopalnię włączono do Katowickiego Holdingu Węglowego S.A., a w 1996 roku połączono z KWK „Katowice” jako jedną kopalnię „Katowice-Kleofas”. W 2004 roku ze względów gospodarczych oraz na wzrastające zagrożenie tąpaniami zdecydowano się na zamknięcie kopalni.
KWK „Kleofas” eksploatowała węgiel na terenie Katowic i Chorzowa. Warto dodać, że największe wydobycie kopalnia osiągnęła w 1979 roku – 3 mln ton wydobytego węgla kamiennego.
Szyby na terenie KWK „Kleofas”
Szyb „Adam”
Szyb „Christoph”
Szyb „Bertold”;
Szyb „Wschodni I”;
Szyb „Wschodni II”;
Szyb „Fortuna I” („Frankenberg”);
Szyb „Fortuna II”, późniejszy „Walter”;
Szyb „Fortuna III” („Recke”);
Szyb „Północny”;
Szyb „Zachodni”.
Część obiektów po dawnej KWK „Kleofas” zostało wpisanych na listę zabytków, w tym m.in.: wieża wyciągowa z budynkami nadszybia i maszynowni szybu „Wschodniego II”, budynki po dawnej KWK „Kleofas” w stylu historyzmu z początków XX wieku przy ul. Obroki, dawna pompownia szybu Fortuna III, szyb Fortuna III czy budynki dawnej kotłowni i elektrowni.
Zdjęcia:
Odkryty basen, w tle kopalnia Kleofas, Data wydarzenia: 1939, Autor: Poddębski Henryk, Zespół: Archiwum fotograficzne Henryka Poddębskiego, Sygnatura: 131-N-360-1, źródło: Narodowe Archiwum Cyfrowe, domena publiczna;
Kopalnia węgla Kleofas – widok z góry, Data wydarzenia: 1927, Zespół: Archiwum fotograficzne Henryka Poddębskiego, Sygnatura: 131-1181, źródło: Narodowe Archiwum Cyfrowe, domena publiczna;
Kopalnia Węgla Kamiennego „Gottwald”, źródło: 1904-1929 Die Eminenzgrube, der letzte Abschnitt in der bergbaulichen Entwickelung der kirchlichen Dotationen Chorzow – Dąb. Denkschrift, verfasst auf Veranlassung des Vorstandes der Eminenzgrube in Katowice – Dąb anlässlich ihres 25-jährigen Bestehens, von Bergrat Thomas Klenczar. Uebersetzung aus dem polnischen Original, Miejsce wydania: Katowice, Data wydania: 1929, Źródło: R 606 III, za Śląska Biblioteka Cyfrowa, domena publiczna.