Początki jednej z najstarszych kopalń na Górnym Śląsku, czyli Kopalni Węgla Kamiennego „Mysłowice” sięgają pierwszej połowy XIX wieku, gdy w 1836 roku Aleksander Mieroszewski oraz Franciszek Winckler wystąpili o nadanie mysłowickiej kopalni prawa eksploatacji pola górniczego „Danzig”. W kwietniu 1837 roku powołano kopalnię „Danzig”, której udziałowcami byli między innymi: Mieroszewcy, Wincklerowie, burmistrz Mysłowic Fryderyk Gawron, a także kupiec i przedsiębiorca Loebel Danziger. W 1866 roku kopalnia „Danzig” /pochodzącą od nazwiska przedsiębiorcy Loebla Danzingera/ wskutek połączenia z polem górniczym „Neu Danzig” została przeksztacona w Skonsolidowaną Kopalnię Mysłowice, a po dalszych przyłączeniach pól górniczych w latach osiemdziesiątych XIX wieku przemianowno ją na Steinkohlenbergwerg „Myslowitz”.
Jedna z najnowocześniejszych kopalń na świecie
Kopalnia „Mysłowice” należała na przełomie XIX i XX wieku do jednej z najnowocześniejszych kopalń węgla kamiennego na świecie. W 1880 roku zainstalowano w niej pierwsze na Śląsku urządzenie wyciągowe systemu Koepego, w kolejnych latach zmodernizowano zakład o nowoczesną sortownię, wprowadzono przewóz za pomocą liny „bez końca” przez maszynę o napędzie parowym, zaś w 1901 roku po raz pierwszy zastosowano w niej podsadzkę hydrauliczną do wypełniania pustek.
Kopalnia „Mysłowice” do czasu podziału Górnego Śląska leżała w granicach Niemiec. Zarządzana była przez Gwarectwo Myslowitz, następne Katowicką Spółkę Akcyjną dla Górnictwa i Hutnictwa, zaś od 1937 roku przez Wspólnotę Interesów Górniczo-Hutniczych. W czasie II wojny światowej przejął ją koncern Herman Göring Werke, a po wojnie została włączona do Katowckiego Zjednoczenia Przemysłu Węglowego.
Tragiczne wydarzenie przyczyną wybuchu I powstania śląskiego
Sytuacja po przegranej wojnie w całych Niemczech była napięta. Po abdykacji cesarza, utworzeniu republiki, problemach gospodarczych, fali strajków i wystąpień rewolucyjnych Niemcy były z każdym miesiącem zagrożone utratą kolejnych terytoriów. W Wielkopolsce mieszkańcy domagali się przyłączenia tych ziem do odrodzonej Polski, również na Górnym Śląsku dochodziło do strajków, które pacyfikowały oddziały Grenzschutzu, mające na celu uspokojenie sytuacji na terenie Śląska. Mimo próby zastraszenia ludności polskiej na Górnym Śląsku, z każdym dniem nasilały się strajki i opór wobec niemieckich aktów terroru. Polacy zaczęli się organizować powołując 11 stycznia w Katowicach Polską Organizację Wojskową Górnego Śląska, zaś 20 stycznia podczas strajku generalnego w górnośląskich zakładach przemysłowych, strajkujący wysunęli żądania usunięcia ze Śląska Grenzschutzu i Freikorpsu.
W kolejnych miesiącach 1919 roku doszło do kolejnej fali strajków i wystąpień robotniczych, w których ponownie interweniowały oddziały niemieckie. Jednym z nich były tragiczne wydarzenia w Mysłowicach, gdzie 15 sierpnia w obsadzonej przez Grenzschutz kopalni „Mysłowice” doszło do masakry robotników, którzy żądając wypłaty zaległej płacy, wyłamali bramkę zakładu. Doszło wówczas do starć, w wyniku których zginęło 10 osób /7 mężczzn, 2 kobiety i 13-letni chłopiec/.
Tragiczne wydarzenia w KWK „Mysłowice” 15 sierpnia 1919 roku były jedną z bezpośrednich przyczyn wybuchu I powstania śląskiego.
Katastrofy górnicze w KWK „Mysłowice”
Kopalnia „Mysłowice” jak wiele na Górnym Śląsku zakładów górniczych naznaczona jest tragicznymi wydarzeniami. Jednym z nich była katastrofa w 1987 roku. 4 lutego doszło w KWK „Mysłowice” do wybuchu metanu i pożaru, w którym zginęło na miejscu 17 górników, a 20 z nich zostało ciężko rannych. Jak podaje Instytut Pamięci Narodowej liczba ofiar tej katastrofy wzrosła do 19, bowiem w związku z katastrofą zmarło później jeszcze dwóch górników – na zawał serca i bakteryjne zapalenie wsierdzia. O tej tragedii rozpisuje się szczegółowo Instytut Pamięci Narodowej
Likwidacja kopalni w XXI wieku
Likwidacja KWK „Mysłowice” rozpoczęła się 1 stycznia 2007 roku, kiedy połączono ją z KWK „Wesoła”, tworząc KWK „Mysłowice-Wesoła”. Ostatnią tonę węgla z KWK „Mysłowice” wydobyto 7 listopada 2008 roku, zaś w 2015 rou ruch „Mysłowice” należący do KWK „Mysłowice-Wesoła” został przekazany do Spółki Restrukturyzacji Kopalń S.A., a obiekty pokopalniane sukcesywnie likwidowano. Z kolei w 2021 roku Miasto Mysłowice przejęło od Spółki Restrukturyzacji Kopalń S.A. tereny i obiekty dawnej kopalni Mysłowice, a wśród nich poprzemysłowe budynki wpisane na listę zabytków: wieża wyciągowa szybu Łokietek, budynek zabezpieczenia ruchu, budynek biurowy działu BHP i szkoleń TIP kopalni, dawna siłownia energetyczna/elektrownia, maszyna wyciągowa szybu Łokietek, maszyna wyciągowa szybu Jagiełło oraz budynek działu rehabilitacji. Łącznie Miasto Mysłowice przejęło teren ponad 9 ha, który ma zostać w przyszłości zagospodarowany.
Szyby dawnej kopalni „Mysłowice”
Zgodnie z Kartą Zespołu Archiwalnego Archiwum Dokumentacji Mierniczo-Geologicznej Wyższego Urzędu Górniczego, numer zespołu 133, w 1848 roku funkcjonowały trzy szyby, zaś w 1872 roku rozpoczęto głębienie szybów wydobywczych „Gustaw” – późniejszy „Jagiełło”, „Kate” – późniejszy „Łokietek” i „Luisa” – późniejszy „Sas”. W 1911 roku w kopalni wybudowano szyb wentylacyjny „Otto” – późniejszy „Bończyk”, a w 1923 roku rozpoczęto budowę szybu „Wschodniego I”, w 1945 roku zakończono głębienie szybu „Wschodniego II”. W 1970 roku szyb „Południowy” osiągnął głębokość 633 m, zaś w 1980 roku pogłębiono go do 715 m.
Warto dodać, że w budynkach zgłębionego w 1911 roku szybu „Otto”, późniejszego „Bończyk”, który działał do 1984 roku urządzono sale bankietowe. Ósmym szybem należącym do KWK „Mysłowice” był szyb „Zachodni”, który również został zlikwidowany.
Kopalnia węgla kamiennego „Mysłowice” – zgodnie z informacją z Karty Archiwalnego Archiwum Dokumentacji Mierniczo-Geologicznej Wyższego Urzędu Górniczego – fedrowała węgiel pod trzema miastami: Mysłowicami, Sosnowcem i Katowicami. Największe wydobycie osiągnęła w 1979 roku – 2,8 mln ton wydobytego węgla kamiennego.
Zdjęcia:
1. Mysłowice. Kopalnia „Mysłowice” – pocztówka z Mysłowic, Lokalizacja oryginału: Biblioteka Śląska, Katowice, domena publiczna, za Śląska Biblioteka Cyfrowa;
2. Kopalnia „Mysłowice” w Mysłowicach, Album obiektów przemysłowych na Górnym Śląsku, Autor: Pierzchalski Stefan (1876-1930), Wydawca: Zakład Fotograficzny St. Pierzchalski, Miejsce wydania: Katowice, Data wydania: [po 1922], Źródło: G 454/113 III, Lokalizacja oryginału: Biblioteka Śląska, Katowice, domena publiczna, za Śląska Biblioteka Cyfrowa;
3. Kopalnia „Mysłowice” w Mysłowicach, Album obiektów przemysłowych na Górnym Śląsku, Autor: Pierzchalski Stefan (1876-1930), Wydawca: Zakład Fotograficzny St. Pierzchalski, Miejsce wydania: Katowice, Data wydania: [po 1922], Źródło: G 454/32 III, Lokalizacja oryginału: Biblioteka Śląska, Katowice, domena publiczna, za Śląska Biblioteka Cyfrowa;
4. Mysłowice Kopalnia – pocztówka z Mysłowic, Wydawca: Teofil Pakulla, Miejsce wydania: Mysłowice G. Śl., Data wydania: [1921-1939], Lokalizacja oryginału: Biblioteka Śląska, Katowice, domena publiczna, za Śląska Biblioteka Cyfrowa;
5. Myslowitz, Myslowitzgrube. Mysłowice, Kopalnia mysłowicka – pocztówka z Mysłowic, Wydawca: Verlag Th. Pakulla, Miejsce wydania: Myslowitz-Mysłowice, Data wydania: [ok. 1914], Źródło: PA 474/3, Lokalizacja oryginału: Biblioteka Śląska, Katowice, ŚIBZZ, domena publiczna, za Śląska Biblioteka Cyfrowa;
6. Kompleks Kopalni Węgla Kamiennego Mysłowice – dokumentacja fotograficzna – zdjęcie 11, Autor: Rostecki Adam, Opis: Zdjęcia wykonane w marcu 2024 roku, Wydawca: Regionalny Instytut Kultury im. Wojciecha Korfantego, Miejsce wydania: Mysłowice, Data wydania: 2024, Źródło: RIKiWK_MCD_AR_ARCH_2024_0000_0007, Digitalizacja: Mobilne Centrum Digitalizacji, Instytut im. Wojciecha Korfantego, domena publiczna, za Śląska Biblioteka Cyfrowa;
7. Kompleks Kopalni Węgla Kamiennego Mysłowice – dokumentacja fotograficzna – zdjęcie 12, Autor: Rostecki Adam, Opis: Zdjęcia wykonane w marcu 2024 roku, Wydawca: Regionalny Instytut Kultury im. Wojciecha Korfantego, Miejsce wydania: Mysłowice, Data wydania: 2024, Źródło: RIKiWK_MCD_AR_ARCH_2024_0000_0007, Digitalizacja: Mobilne Centrum Digitalizacji, Instytut im. Wojciecha Korfantego, domena publiczna, za Śląska Biblioteka Cyfrowa;
8. Kompleks Kopalni Węgla Kamiennego Mysłowice – dokumentacja fotograficzna – zdjęcie 13, Autor: Rostecki Adam, Opis: Zdjęcia wykonane w marcu 2024 roku, Wydawca: Regionalny Instytut Kultury im. Wojciecha Korfantego, Miejsce wydania: Mysłowice, Data wydania: 2024, Źródło: RIKiWK_MCD_AR_ARCH_2024_0000_0007, Digitalizacja: Mobilne Centrum Digitalizacji, Instytut im. Wojciecha Korfantego, domena publiczna, za Śląska Biblioteka Cyfrowa.