KARTKA Z KALENDARZA – 18 MAJA

18 maja 1792 roku wybuchła wojna polsko-rosyjska w obronie Konstytucji 3 Maja. W tym dniu poseł rosyjski Jakow Bułhakow wręczył polskiemu ministrowi spraw zagranicznych Joachimowi Chreptowiczowi deklarację o interwencji w Polsce w obronie bezprawnie obalonych praw przez Konstytucję 3 Maja, która została jednocześnie przez Rosję potępiona.

Interwencja rosyjska była pokłosiem zawiązanej w Petersburgu 27 kwietnia 1792 roku konfederacji targowickiej. Konfederację zawiązali przeciwnicy Konstytucji 3 Maja na czele z Stanisławem Potockim i Sewerynem Rzewuskim. Głosząc hasła obrony zagrożonej złotej wolności i sprzeciwiając się ideom Konstytucji 3 Maja za zgodą carycy Katarzyny II zawiązali przeciwko Konstytucji i królowi Stanisławowi Augustowi Poniatowskiemu konfederację.

Po bitwie pod Zieleńcami, Kościuszko wraz z ks. Józefem odbierają defiladę wojsk polskich z jeńcami, obraz Wojciecha Kossaka, Wikimedia Commons, domena publiczna

Polakom w obronie Konstytucji 3 Maja przyszło wkrótce walczyć z Rosją, która po zakończeniu wojny z Turcją w styczniu 1792 roku mogła przystąpić do kolejnej rozprawy z Polską. Z pomocą przyszło im 13 zdrajców, którzy 27 kwietnia 1792 roku w Petersburgu zawiązali konfederację generalną koronną na czele z generałem artylerii koronnej Stanisławem Szczęsnym Potockim, hetmanem wielkim koronnym Franciszkiem Ksawerym Branickim czy hetmanem polnym koronnym Sewerynem Rzewuskim. Akt konfederacji liczył 40 stron tekstu, a jego redakcją zajął się rosyjski generał Wasilij Popow. W akcie podkreślano nieudolne panowanie Stanisława Augusta Poniatowskiego, łamanie zasad wolności i zniesienie liberum veto oraz wolnej elekcji, a także wzywano do pomocy Katarzynę II, jako sprzymierzeńca Polski oraz jedynej osoby, która może obronić zagwarantowane prawa.

Przywódcy konfederacji uzgodnili z carycą Katarzyną II, że po dotarciu do Polski ogłoszą jej akt w miejscowości Targowica oraz przedatują dokument na 14 maja 1792 roku. Cztery dni później, 18 maja w granice Rzeczypospolitej wkroczyło wojsko rosyjskie i tym samym rozpoczęła się wojna w obronie praw Konstytucji 3 Maja. Polacy stoczyli kilka bitew z Rosjanami, w tym pod Mirem 11 czerwca oraz Zieleńcami 18 czerwca, gdzie książę Józef Poniatowski pobił armię generała Markowa. Był to pierwszy sukces wojsk polskich, które w polu pokonały siły rosyjskie. Na część tego zwycięstwa ustanowiono order Virtuti Militari. Polacy stoczyli także ciężką bitwę pod Dubienką, gdzie siły generała Kościuszki starły się z wojskami rosyjskimi pod dowództwem gen. Michaiła Kachowskiego. Kilka dni później wszystkie nadzieje Polaków na obronę praw Konstytucji 3 Maja upadły po tym, jak król Stanisław August Poniatowski przystąpił 24 lipca 1792 roku do konfederacji targowickiej.

Stanisław August Poniatowski zaprzepaścił tym samym ostatnią szansę na jakiekolwiek zmiany w kraju, a także utracił ostatnie resztki sympatii w Polsce. Na znak protestu do dymisji podali się książę Józef Poniatowski i Tadeusz Kościuszko, a kraj opuściło spore grono przedstawicieli polskich elit, w tym marszałek Sejmu Stanisław Małachowski oraz marszałek wielki litewski Ignacy Potocki.

Efektem przystąpienia króla do Targowicy i klęski Polski w wojnie z Rosją był II rozbiór Rzeczypospolitej dokonany przez Rosję i Prusy w 1793 roku. 23 stycznia 1793 roku Prusy i Rosja podpisały kolejną konwencję rozbiorową, dzięki której królestwo Prus zagarnęło Gdańsk, Toruń, Wielkopolskę i Mazowsze, zaś Rosja większość Białorusi, Ukrainę naddnieprzańską i Podole. W czerwcu 1793 roku sejm w Grodnie, gdzie większość posłów polskich została zastraszona lub przekupiona, a nad głosowaniem czuwał ambasador rosyjski w Polsce Jakob Johann Sievers, któremu udało się osiągnąć sukces, a więc uzyskać zgodę Sejmu na kolejny rozbiór Polski. Traktat rozbiorowy z Rosją został ratyfikowany 22 lipca 1793 roku, zaś z Prusami 25 września 1793 roku.

Zdjęcia:

Książe Józef Poniatowski, źródło: Biblioteka Narodowa, sygnatura: F.3747/III, domena publiczna;

Tadeusz Kościuszko, artysta: Karl Gottlieb Schweikart /1772-1855/, źródło: Muzeum Narodowe w Warszawie – www.wilanow-palac.art.pl, za Wikimedia Commons, domena publiczna.

Scroll to Top