KARTKA Z KALENDARZA – 17 MAJA

17 maja 1490 roku urodził się ostatni przed sekularyzacją Wielki Mistrz Zakonu Krzyżackiego Albrecht Hohenzollern /Albrecht von Brandenburg-Ansbach/.

Albrecht Hohenzollern zdecydował się na sekularyzację państwa, a tym samym wyrwanie się spod kontroli papieskiej, ale jednocześnie podjął decyzję, aby zostać lennikiem króla polskiego, co miało miejsce od 1525 roku.

Zakon Krzyżacki w 1490 roku /w chwili urodzenia się Albrechta Hohenzollerna/ był już cieniem Wielkiego Zakonu Krzyżackiego, który jeszcze niecały wiek wcześniej stanowił jedno z najpotężniejszych państw w Europie Środkowo-Wschodniej, zagrażając poważnie Polsce i Litwie. Od 1466 roku po przegranej wojnie trzynastoletniej Zakon znajdował się w zależności lennej od Korony z terytoriów Prus Wschodnich, a rządzący wówczas Polską Jagiellonowie na przełomie XV i XVI wieku byli jednym z najpotężniejszych rodów w ówczesnej Europie. Panowali w Polsce, na Litwie, Węgrzech oraz w Czechach.

Albrecht został wybrany Wielkim Mistrzem Zakonu Szpitala Najświętszej Marii Panny Domu Niemieckiego w Jerozolimie w 1510 roku. Mimo że Albrecht zdawał sobie sprawę z ówczesnej potęgi Polski, w 1519 roku wszczął wojnę niespełniając lennych zobowiązań wobec króla i wysuwając roszczenia terytorialne. Wojna po dwóch latach zakończyła się niekorzystnym dla Zakonu rozejmem.

Rozejm zawarto na cztery lata, a jego termin upływał w 1525 roku. Albrecht nie miał już wówczas sił i środków do prowadzenia wojny z Zygmuntem I Starym, jak również nie mógł liczyć na pomóc sojuszników. Wobec powyższego Albrecht Hohenzollern zdecydował się na sekularyzację Zakonu, wskutek czego powstało nowe państwo – Prusy Książęce, zerwać z papiestwem, przejść na luteranizm i złożyć hołd polskiemu królowi.

8 kwietnia 1525 roku podpisano traktat krakowski pomiędzy królem Polski Zygmuntem I Starym a Albrechtem Hohenzollernem w imieniu Zakonu Krzyżackiego. Efektem traktatu było złożenie przez Wielkiego Mistrza Krzyżackiego hołdu królowi polskiemu 10 kwietnia 1525 roku w Krakowie.

Traktat krakowski nie tylko regulował stosunki polsko-krzyżackie, ale również był traktatem pokojowym kończącym wojnę, która wybuchła w 1519 roku. W traktacie uregulowano również stosunki pomiędzy Koroną Polską a świeckim księstwem w Prusach. Albrecht Hohenzollern został świeckim władcą (księciem w Prusach), a potwierdzeniem zwierzchnictwa lennego było złożenie królowi polskiemu hołdu. Na mocy traktatu powstało nowe państwo – Prusy Książęce. Dziedzicznym księciem został właśnie Albrecht Hohenzollern, który otrzymał godność senatora polskiego. Następcy Albrechta byli zobligowani do składania hołdu królowi polskiemu aż do 1657 roku, kiedy na mocy traktatów welawsko-bydgoskich, książęta zrzucili stosunek lenny wobec Polski.

Po śmierci Albrechta Hohenzollerna władzę w Prusach Książęcych przejął jego syn Albrecht Fryderyk Hohenzollern – ostatni z linii pruskiej, który już w młodym wieku zaczął zdradzać oznaki choroby psychicznej. To spowodowało, że został odsunięty od rządów, a władzę w jego imieniu sprawowali regenci – najpierw Jerzy Fryderyk von Ansbach, a następnie elektorzy brandenburscy – Joachim Fryderyk Hohenzollern, a od 1608 roku jego syn Jan Zygmunt. W 1611 roku polski Sejm Janowi Zygmuntowi dał prawo do objęcia tronu książęcego i sukcesję w jego linii po zgonie Albrechta Fryderyka.

Mimo że władzę w imieniu Albrechta Fryderyka Hohenzollerna sprawowali elektorzy brandenburscy, Rzeczpospolita nie zgadzała się na przejęcie lenna Prus Książęcych przez linię brandenburskich Hohenzollernów. Stało się to dopiero w 1618 roku po wygaśnięciu linii pruskiej i śmierci Albrechta Fryderyka Hohenzollerna, co oznaczało unię personalną Prus Książęcych z Brandenburgią. W 1621 roku Zygmunt III Waza nadał Prusy Książęce synowi Jana Zygmunta – Jerzemu Wilhelmowi, a ten złożył uroczysty hołd królowi Zygmuntowi III Wazie w Warszawie 23 września 1621 roku.

Warto podkreślić, że następcy Albrechta Hohenzollerna byli zobligowani do składania hołdu królowi polskiemu aż do 1657 roku, kiedy na mocy traktatów welawsko-bydgoskich, książęta zrzucili stosunek lenny wobec Polski. Ostatni hołd pruski miał miejsce 7 października 1641 roku, kiedy to Fryderyk Wilhelm Hohenzollern złożył hołd lenny Władysławowi IV Wazie. Sześćdziesiąt lat później, 18 stycznia 1701 roku elektor brandenburski Fryderyk III Hohenzollern proklamował w Królewcu powstanie Królestwa Prus, które jak miała pokazać najbliższa przyszłość stało się w drugiej połowie XVIII wieku jednym z państw rozbiorowych Rzeczypospolitej Obojga Narodów.

Zdjęcia:

Albrecht Hohenzollern – Wielki Mistrz Zakonu Szpitala Najświętszej Marii Panny Domu Niemieckiego w Jerozolimie, książę w Prusach, autor: Hans Krell /1490-1565/, źródło/fotograf – skan z A. Bumblauskas Senosios Lietuvos Historija 1009-1795, za Wikimedia Commons, domena publiczna;

Albertus, der Eltiste, von Gottes Gnaden Marggrav zu Brandenburg, Hertzog in Preüssen, grafika niemiecka, Sygnatura: F.9802/II, źródło: Biblioteka Narodowa, domena publiczna;

Albrecht Hohenzollern składa hołd królowi polskiemu Zygmuntowi I Staremu, Sygnatura: G.1957, źródło: Biblioteka Narodowa, domena publiczna.

Scroll to Top