12 maja 1970 roku zmarł generał Władysław Anders, uczestnik I i II wojny światowej, wojny obronnej w 1939 roku, a także dowódca Wojska Polskiego na terenie Związku Radzieckiego oraz 2. Korpusu Polskiego, którego żołnierze 18 maja 1944 roku zdobyli Monte Cassino we Włoszech otwierając aliantom drogę na Rzym.
Władysław Anders urodził się w 1892 roku w Błoniu koło Kutna. Służbę rozpoczął jeszcze w 1913 roku w wojsku Cesarstwa Rosyjskiego jako kawalerzysta. Wziął udział w walkach w I wojnie światowej. W 1917 roku po zwolnieniu z carskiego wojska wstąpił do I Korpusu Polskiego. W latach 1918 – 1919 wziął udział w powstaniu wielkopolskim jako szef sztabu Armii Wielkopolskiej, następnie jako dowódca 15. Pułku Ułanów Poznańskich w wojnie polsko – bolszewickiej.
Po zakończeniu wojny w 1921 roku rozpoczął studnia w Wyższej Szkole Wojennej (École superieure de guerre) w Paryżu, którą ukończył w 1924 roku. W czasie przewrotu majowego opowiedział się po stronie prezydenta Wojciechowskiego, jednak mimo przegranej obozu rządzącego nie zahamowało to jego kariery wojskowej. W 1934 roku otrzymał awans na generała brygady, dowodził Kresową Brygadą Kawalerii, a od 1937 roku Nowogródzką Brygadą Kawalerii.
W wojnie obronnej w 1939 roku wziął udział w walkach m.in. pod Tomaszowem Lubelskim zaś 29 września został wzięty do niewoli przez sowietów. Przetrzymywany najpierw we Lwowie, trafił na Łubiankę w Moskwie, gdzie nakłaniano Andresa do współpracy ze Związkiem Radzieckim i wstąpienia do Armii Czerwonej. Po ataku III Rzeszy na Związek Radziecki w 1941 roku, a następnie po podpisaniu 30 lipca 1941 roku układu Sikorski – Majski regulującego stosunki między rządem polskim na uchodźstwie a Związkiem Radzieckim, 10 sierpnia generał Władysław Anders został mianowany naczelnym dowódcą Polskich Sił Zbrojnych w ZSRR, zaś 11 sierpnia uzyskał stopień generała dywizji.
W 1942 roku armia polska pod dowództwem generała Andresa za zgodą Józefa Stalina została ewakuowana ze Związku Radzieckiego do Iranu, a następnie na Bliski Wschód, gdzie powstał 2. Korpus Wojska Polskiego. Na jego czele wziął udział w walkach we Włoszech, z których najbardziej znaną była bitwa o klasztor na Monte Cassino, który Polacy zajęli po krwawych walkach 18 maja 1944 roku, odgrywając na ruinach klasztoru hejnał mariacki. Podczas walk o Monte Cassino zginęło 923 polskich żołnierzy, 2931 zostało rannych, a 345 uznano za zaginionych. 2. Korpus Polski walczyli jeszcze we Włoszech pod Ankoną, na linii Gotów oraz zdobyli Bolonię.
Generał Anders angażował się również w sprawy polityczne, sprzeciwiając się m.in. wybuchowi powstania w Warszawie. W liście do generała Kukiela gen. Anders pisał:
„Żołnierz nie rozumie celowości powstania w Warszawie. Nikt nie miał u nas złudzeń, żeby bolszewicy pomimo ciągłych zapowiedzi pomogli stolicy. W tych warunkach stolica pomimo bezprzykładnego w historii bohaterstwa skazana jest na zagładę. Wywołanie powstania uważamy za cieżką zbrodnię i pytamy, kto ponowi za to odpowiedzialność?”
Generał Anders stał się także zdecydowanym przeciwnikiem polityki zagranicznej prowadzonej przez premiera Stanisława Mikołajczyka, który dążył do porozumienia z Józefem Stalinem. U Władysława Andersa emocje wzbudzała sprawa polskiej granicy wschodniej, krytykował zachodnich aliantów zwłaszcza po jałtańskch ustaleniach wobec Polski, gdzie powojenne władze w 1946roku pozbawiły Andersa obywatelstwa polskiego, wobec czego zamieszkał w Londynie.
Od 26 lutego do 21 czerwca 1945 roku gen. Anders pełnił funkcję Naczelnego Wodza i Generalnego Inspektora Polskich Sił Zbrojnych, zaś w 1946 roku został Naczelnym Wodzem Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie. W 1954 roku gen. Władysław Anders wszedł w skład Rady Trzech, kolegialnego organu zastępującego urząd prezydenta, jak również otrzymał awans do stopnia generała broni.
Generał Władysław Anders zmarł 12 maja 1970 roku w Londynie. Zgodnie z życzeniem został pochowany u boku swoich żołnierzy na Polskim Cmentarzu Wojennym pod Monte Cassino.
Zdjęcia:
Podróż inspekcyjna gen. Władysława Sikorskiego do Armii Polskiej na Bliskim Wschodzie – stoją od lewej: minister spraw zagranicznych RP Tadeusz Romer, gen. Władysław Sikorski, dowódca Armii Polskiej na Bliskim Wschodzie gen. Władysław Anders, szef sztabu Naczelnego Wodza gen. Tadeusz Klimecki. źródło: Narodowe Archiwum Cyfrowe, data wydarzenia: 1943 rok, sygnatura: 21-33-1, domena publiczna;
Generał Władysław Anders – dowódca Armii Polskiej w ZSRR i płk. dypl. Leopold Okulicki, w gabinecie gen. Andersa, źródło Narodowe Archiwum Cyfrowe, autor: Datka Czesław, sygnatura: 18-306, domena publiczna;
Fotografia grupowa. W pierwszym rzędzie od lewej: gen. Michał Karaszewicz-Tokarzewski, dowódca Armii, gen. Władysław Anders, gen. Mieczysław Boruta-Spiechowicz. W drugim rzędzie od lewej: gen. Zygmunt Bohusz-Szyszko, płk dypl. Leopold Okulicki, źródło Narodowe Archiwum Cyfrowe, Data wydarzenia: 1941 – 1943, sygnatura: 21-154, domena publiczna.