Panowali na tronie krakowskim przez niemal dwa stulecia od 1386 do 1572 roku. Przeżywali wzloty i upadki zarówno na arenie wewnętrznej, jak również międzynarodowej, sięgając po tron w Czechach i na Węgrzech. To za ich czasów potęga zakonu krzyżackiego została zniszczona, stworzyli olbrzymie, potężne państwo – Rzeczpospolitą Obojga Narodów, które nim minęło sto lat od powstania przeżywało jeden z największych kryzysów w dziejach. To z nimi utożsamiamy rozkwit demokracji szlacheckiej oraz parlamentaryzmu stanowego, renesansu w kulturze i nauce, rozwój Akademii Krakowskiej, ale również rozpowszechnienie wolności i tolerancji religijnej w dobie reformacji. Mowa oczywiście o dynastii Jagiellonów, która rzuciła wyzwanie Habsburgom, potężnym Osmanom, zaś z drugiej strony nie potrafiła rozwiązać wielu wewnętrznych problemów, które w dobie kryzysu Rzeczypospolitej ukazały jej słabość. Historię panowania Jagiellonów od czasów Władysława Jagiełły do Anny Jagiellonki opisał Sławomir Leśniewski, autor bestsellerowego „Drapieżnego rodu Piastów”. W swojej 30 książce historycznej przenosi czytelników do przesyconego blaskiem świata renesansowych rezydencji i czasów militarnej potęgi, która wzbudzała podziw i szacunek całej Europy.
Autor kreśli portrety monumentalnych i wybitnych monarchów z rodu – Władysława Jagiełły i Kazimierza Jagiellończyka – jak i postaci tragicznych, poległych na polu bitwy – Władysława Warneńczyka i Ludwika II Jagiellończyka. Poznamy słabości tych, którzy, jak Jan Olbracht czy ostatni z rodu Zygmunt August, często stawiali uciechy stołu i łoża ponad sprawy państwa. Pełnoprawnymi bohaterkami tych historii są zaś wyjątkowe, nietuzinkowe kobiety, jak matka królów – Elżbieta Rakuszanka, Bona Sforza czy Barbara Radziwiłłówna. Poznajmy historię Jagiellonów, którzy do dzisiaj są symbolem potęgi dawnej Rzeczypospolitej i z utęsknięniem czasami wspominamy czasy ich panowania…
W książce „Jagiellonowie. Złoto i Rdza” poznamy panowanie Władysława Jagiełły, który dzięki małżeństwu z Jadwigą Andegaweńską rozpoczął kiludziesięcioletnie panowanie, w czasie którego potęga zakonu krzyżackiego zaczęła się chwiać począwszy od bitwy pod Grunwaldem w 1410 roku. Autor sporo miejsca poświęcił nie tylko rządom w Polsce, ale również na Litwie, walkom o władzę, trudnym sojuszom, a przede wszystkim długoletnim staraniom o męskiego potomka. Leśniewski podejmuje także trudne pytania, jakie stawiane są dzisiaj przez historyków, a dotyczące m.in. niewykorzystanej szansy, jaką były zwycięstwa pod Grunwaldem i Koronowem. Dlaczego Jagiełło nie skorzystał z okazji i nie zniszczył potęgi zakonu, dlaczego dokonał tego dopiero wiele lat później jego syn?Jakie były tego przyczyny, a może była to przemyślana decyzja pierwszego z Jagiellonów na tronie Polski?
W kolejnych rozdziałach poznajmy losy Władysława Warneńczyka, który za bardzo uwierzył papieskim subsydiom, własnym możliwością i złym doradcom, co przepłacił życiem pod Warną w Bułgarii w 1444 roku. To Warneńczyk złamał pokój z Osmanami, mimo wezwań do ojczystego kraju zaniedbywał jego sprawy, a prawdopodobnie przed jedną z najważniejszych bitew zamiast wojaczki oddał się w ramiona kochanka… To niewątliwie jedna z najbardziej kontrowersyjnych postaci z rodu Jagiellonów, która rządziła naszym krajem.
Jedną z najbardziej ciekawych postaci niewątliwie był Kazimierz IV Jagiellończyk. Poznajemy nie tylko jego losy, prowadzoną politykę, która doprowadziła do złamania ostatecznie potęgi zakonu krzyżackiego, ale także losy jego czterech synów, wśród których Władysław zdystansował ojca obejmując tron czeski i węgierski. Leśniewski ukazuje także błędy Jagiellonów, którzy panując w Polsce, na Litwie, Węgrzech i Czechach nie potrafili stworzyć wspólnoty interesów, które powstrzymałyby ekspansję Habsburgów czy Osmanów. Sporo ciekawostek pojawia się przy prezentacji postaci Jana Olbrachta, który był obdarzony inteligencją, zmysłem organizacyjnym i wyobraźnią, jednocześnie mając słabość do uciech, co miało wpływ na jego życie i zaledwie dziesięcioletni okres rządów – zbyt krótki, by dokonać zmian w państwie, w którym Olbracht widział konieczność zmian.
Wśród kolejnych władców, których na kartach swojej publikacji opisał Sławomir Leśniewski są Aleksander Jagiellończyk, Zygmunt I Stary oraz jego syn, ostatni z męskich przedstawicieli rodu Jagiellonów na krakowskim tronie – Zygmunt II August. Najwięcej miejsca autor poświęcił jednak dwóm ostatniom Jagiellonom, zwłaszcza kobietom, które ich otaczały, a więc Bony Sforzy i Barbary Radziwiłłówny, sukcesom militarnym, jak zwyciestwo pod Orszą będące jak pisze Leśniewski – arcydziełem staropolskiej sztuki wojennej, ale również polityce zagranicznej zwłaszcza wobec Czech i Węgier, gdzie po tragicznej śmierci Ludwika Jagiellończyka pod Mohaczem w sierpniu 1526 roku przyszedł kres panowania Jagiellonów w tych krajach. Polska nie tylko straciła panowanie w dwóch wówczas kluczowych dla Europy Środkowo – Wschodniej krajach, ale jej pozycja w oczach Habsburgów wyraźnie osłabła. Autor porusza oczywiście problemy wewnętrzne w kraju, silne oddziaływanie Bony na Zygmunta I Starego, chwiejnego króla, który w dość powszechnej opinii stworzył z Polski potężne państwo, przyczynił się do rozwoju kultury, sztuki, nauki, jednak należy wziąć pod uwagę trwające w kraje spory wewnętrzne między obozem króla a obozem politycznym, który chciał uporządkować sprawy w kraju oraz wrogo nastawionych sąsiadów, którzy tylko czekali na słabszy moment w dziejach naszego kraju, by zagarnąć jego ziemie.
Odnośnie Zygmunta II Augusta znany popularyzator historii sporo miejsca poświęcił relacji matki Bony Sforzy z synem, małżeństwa Zygmunta z Barbarą Radziwiłłówną, ale także nieszczęśliwych związków z Habsburżankami. Leśniewski wskazuje również na bogactwo Bony, ogromne dochody z królewszczyzn, stosunki Zygmunta z siostrami oraz najważniejsze dzieło polityczne ostatniego męskiego Jagiellona na tronie krakowskim – Unię Lubelską z 1569 roku i powstanie Rzeczypospolitej Obojga Narodów. Autor przytacza opinie polskich historyków dotyczące tego wydarzenia, jego skutków dla Korony i Litwy oraz przyczyny decyzji Zygmunta II Augusta, który w obliczu braku męskiego potomka zmusił go do aktywności i zabezpieczenia losów obydwu krajów.
Ostatnie strony Sławomir Leśniewski poświęcił Annie Jagiellonce, córce Zygmunta I Starego. Wydarzenia polityczne w kraju po śmierci brata Zygmunta II Augusta wyniosły ją na najwyższe stanowisko w państwie. Niedoszła żona Henryka Walezego, w końcu poślubiona Stefanowi Batoremu, do końca życia pozostawała w samotności, a pod koniec życia jeszcze raz zaangażowała się w obsadę tronu polskiego popierając Zygmunta III Wazę.
Książka Sławomira Leśniewskiego to opowieść o czasach Jagiellonów, ich atutach, wadach, błędach w polityce wewnętrznej i zagranicznej, zmarnowanych szansach, ale również sukcesach, które przyczyniły się do rozwkitu kultury, sztuki i nauki. Autor doskonale podsumował w zakończeniu prawie dwieście lat panowania Jagiellonów w Polsce i na Litwie pisząc:
„Jagiellonowie zeszli ze sceny cicho. Bez fanfar i nie podejmując walki o polityczne przetrwanie, jak uczynili to Piastowie. Opuścili ją jakby zawstydzeni tym, co po nich zostaje. Pozostawili po sobie całą masę niezałatwionych do końca spraw i narastających problemów. Okazała terytorialnie państwo polsko-litewskie tylko z pozoru stanowiło niezwruszoną potęgę. Prawdziwy jej obraz zamazywało wspomnienie złote wieku. Wspaniałego, bijącego blaskiem okresu pomyślności, gospodarczej i cywilizacyjnego rozwoju, wzbudzającej szacunek w sąsiednich krajów potęgi militarnej i godnych podziwu artystycznych dokonań. Mąciło wyobrażenie wielkiego, liczącego się w Europie i zażywającego dobrobytu państwa, skrywające – gdyby się mu bliżej przyjrzeć – niebywałe wręcz popełniane przez jego władców błędy polityczne i zaniedbania, których konsekwencje prędzej czy później musiały o sobie dać znać i postawić je w trudnej sytuacji. Ale już bez Jagiellonów na jego czele”
Sławomir Leśniewski – popularyzator historii, autor kilkunastu książek, m.in.: Historia Polski, I i II wojna światowa, Jan Zamoyski – hetman i polityk, Książę Józef. Wódz i kochanek, Mata Hari. Zdradzona przez wszystkich, Poczet polskich królów i książąt, Poczet hetmanów polskich i litewskich, Potop. Czas hańby i sławy 1655 – 1660, Powstanie listopadowe 1830 – 1831. Utracone zwycięstwo oraz monografii bitew – Jerozolima 1099, Konstantynopol 1204, Marengo 1800, Wagram 1809. Publikował artykuły historyczne m.in.: w Polityce, Rzeczpospolitej i Focusie. Z zawodu jest adwokatem.
Autor: Sławomir Leśniewski;
Tytuł: „Jagiellonowie. Złoto i Rdza”;
Wydawca: Wydawnictwo Literackie;
Rok i miejsce wydania: Kraków 2024;
Liczba stron: 459;
Cena: 50,92 zł;