KWK Concordia w Zabrzu. Tworzyła wielki przemysł Donnersmarcków

Poznaj historię KWK „Concordia”

Początki KWK „Concordia” to pierwsza połowa XIX wieku kiedy w 1828 roku właściciel Zabrza Karl Lazarus Henckel von Donnersmarck uzyskał nadanie pola górniczego Concordia, dzięki czemu w 1841 roku rozpoczęła wydobycie węgla kopalnia, która na początku XX wieku wydobywała już ponad 1 mln ton węgla rocznie.

Kopalnia „Concordia” stale była powiększana dzięki włączeniu do niej pola górniczego Michael w 1851 roku oraz kopalni „Amalia” w 1876 roku. W pobliżu kopalni powstała również koksownia i huta należaca do Donnersmarcków, które w 1872 roku utworzyły spółkę „Donnersmarckhütte, Oberschlesische Eisen und Kohlenwerke, Aktien Gesellschaft”. Na przełomie XIX i XX wieku w kopalni „Concordia” powiększno obszar eksloaptacji górniczej, a główny szyb pogłębiono do 575 metrów. W 1906 roku kopalnia osiągnęła szczytowe wydobycie sięgające prawie 1,2 mln ton węgla kamiennego, jednak wobec wyczerpywania się złóż zdecydowano się na powiększenie obszaru górniczego o pole Belfort. W 1922 roku powstał do dziś istniejacy budynek nadszybia i szyb „Maciej”, który pełnił funkcję zarówno do transportu załogi, materiałów, wentylacyjną oraz wydobywczą. Warto dodać, że do dziś w budynku maszynowni zachowane zostały maszyny wyciągowe produkcji firmy Siemens Schuckert Werke AG Berlin.

Zmiany na kopalni zaszły również w 1926 kiedy jej właścicieem stała się spółka Oberhütten, zaś w 1938 zakupiło ją Gwarectwo Castellengo-Abwehr należące do koncernu Ballestrema z siedzibą w Gliwicach. Po II wojnie światowej kopalnia „Concordia” weszła w skład Zabrzańskiego Zjednoczenia Przemysłu Węglowego, a w 1958 roku ze względu na wyczerpujące się złoża KWK „Concordia”, doszło do jej połączenia z KWK "Ludwik”, tworząc nowy zakład „Ludwik – Concordia".

Z kolei od 1970 KWK „Ludwik – Concordia" została połączona z kopalnią „Mikulczyce – Rokitnica", co spowodowało, że po połączeniu tych dwóch zakładów górniczych powstała jedna kopalnia „Rokitnica". Trzy lata później, w 1973 roku KWK "Rokitnica” została włączona do KWK „Pstrowski". Ta kopalnia wraz z włączonymi do niej w porzednich latach zakładami górniczymi w 1994 roku wobec wyczerpywania się złóż została postawiono w stan likwidacji, który zakończono w 1997 roku. Od 2002 roku część obszaru górniczego eksploatuje pierwsza prywatna w Polsce kopalnia węgla kamiennego ZG „Siltech”.

Rewitalizacja obiektow po dawnej KWK „Concordia”

Po dawnej KWK "Concordia" i „Ludwik-Concordia” dzisiaj warto zwiedzić dwa piękne obiekty poprzemysłowe, czyli: Markownię dawnej KWK „Ludwik” oraz szyb „Maciej” dawnej KWK „Concordia” i późniejszej KWK „Ludwik-Concordia”. Warto dodać, że przy ul. Hagera 41, gdzie mieści się siedziba Stowarzyszenia Kopalnia Sztuki można również zobaczyć szyb „Tadeusz” dawnej KWK "Ludwik oraz dawny „Dom Kawalera” z lat 1915 – 1924, który służył jako hotel robotniczy kopalni „Ludwigsgluck” w Zabrzu. Obiekt został w 1997 roku wpisany decyzją Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w Katowicach do rejestru zabytków nieruchomych. 

Warto dodać, że powstałe w 1991 roku Przedsiębiorstwo Górnicze Demex Sp. z o.o. zdecydowało się w 1993 na przekształćenie szybu „Maciej” w głębinowe ujecie wody pitnej, a pozostałe obiektu zostały zrewitalizowane, w tym pochodzący z 1922 roku budynek nadszybia szybu „Maciej” posiadający więżę wyciągową z lat 1922 – 1928, która zbudowana została w „Donnersmarckhutte” A.G. W Zabrzu. 

KWK Concordia w Zabrzu. Tworzyła wielki przemysł Donnersmarcków - Na zdjęciach Szyb Maciej - fot. Tomasz Sanecki

Ciekawostką jest również, że firma Demex Sp. z o.o. swoją pierwszą siedzibę miała w budynku rozdzielni Zespołu Szybu „Maciej” należącego do nieczynnej kopalni „Concordia” w Zabrzu, a następnie przeniosła się do zrewitalizowanego budynku „Domu Kawalera” przy ul. Hagera 41, który pochodzi z lat 1915 – 1924 i służył dawniej jako hotel robotniczy kopalni „Ludwigsgluck” w Zabrzu.

Od 2005 roku szyb „Maciej” jest na liście Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w Katowicach jako zabytek a jego rewitalizacja wielokrotnie była nagradzana na różnych konkursach.

Adres: Szyb „Maciej” ul. Srebrna 6 w Zabrzu.

Zdjęcia:

Archiwum fotografii Tomasza Saneckiego;

Baron, Donnersmarckhütte /Huta Donnersmarck w Zabrzu/, data wydania 1920 – 1926, źródło: PA 207/3, Domena publiczna (public domain), Lokalizacja oryginału: Biblioteka Śląska w Katowicach, ŚIBZZ, Śląska Biblioteka Cyfrowa, domena publiczna;

Kopalnia Concordia, /KWK „Concordia” w Zabrzu/, autor: Kowol, A., miejsce wydania: Gliwice około 1930 roku, za Śląska Biblioteka Publiczna, domena publiczna.

O/S. Industrie. Donnersmarckhütte, data publikacji przed 1939 rokiem, za Śląską Biblioteką Cyfrową, źródło: G 455_2/210 III, domena publiczna