HISTORIA - KARTKA Z KALENDARZA - 14 MAJA

14 maja 1926 roku w związku z zamachem stanu /tzw. przewrotem majowym/ rząd premiera Wincentego Witosa podał się do dymisji, zaś prezydent Rzeczypospolitej Polskiej Stanisław Wojciechowski zrezygnował ze swojego stanowiska.

Dymisja rządu Witosa i rezygnacja ze stanowiska prezydenta Wojciechowskiego była pokłosiem wydarzeniem, które rozgrywały się w Polsce od 12 maja 1926 roku. Wówczas rozpoczęty przez marszałka Piłsudskiego zamach stanu na czele wiernych mu oddziałów doprowadził o upadku legalnych władz.

Marszałek Józef Piłsudski już po powołaniu rządu Wincentego Witosa 10 maja 1926 roku przypuścił na niego atak, zarzucając mu nadużycia władzy, a także wykorzystywanie pozycji do prywatnych korzyści. Działania Piłsudskiego miały na celu wywarcie nacisku na rządzących, bowiem marszałek liczył na rozpad koalicji i powołanie nowego rządu. Już 11 maja wieczorem do Warszawy zaczęły kierować się wojska wierne Piłsudskiemu. Warto podkreślić, że ustępujący 10 maja minister spraw wojskowych generał Lucjan Żeligowski zarządził wcześniej manewry pod Warszawą, powierzając dowództwo nad wojskami właśnie marszałkowi Piłsudskiemu. Nowy minister spaw wojskowych generał Józef Malczewski nakazał powrót oddziałom do miejsc stacjonowania, jednak rozkaz ten nie został wykonany. Sytuacja stawała się coraz bardziej napięta w stolicy, co skutkowało dzień później eskalacją konfliktu.

12 maja przed południem Józef Piłsudski wyjechał do Belwederu, gdzie chciał się spotkać z prezydentem Stanisławem Wojciechowskim. Nie zastał go tam, bowiem Wojciechowski wyjechał do Spały. Do spotkania obydwu polityków doszło dopiero między godziną 16.00 a 17.00 na moście Poniatowskiego, jednak żaden z polityków nie chciał ustąpić. Wojciechowski reprezentował legalne władze, domagając się ustąpienia marszałka i jego żołnierzy, zaś Piłsudski domagał się ustąpienia gabinetu Wincentego Witosa.

W stolicy wybuchły walki, które pochłonęły około 400 ofiar, wśród których byli zarówno żołnierze, jak i cywile. W trwających walkach siły wierne Piłsudskiemu zyskiwały przewagę, wobec czego rząd Wincentego Witosa oraz prezydent Stanisław Wojciechowski ustąpili ze stanowisk. Po dwóch dniach walk, 14 maja, gabinet Witosa podał się do dymisji, a w ślad za nim podobną decyzję podjął prezydent Wojciechowski. Najwyższa władza w państwie przeszła w ręce marszałka sejmu Macieja Rataja, który 15 maja wydał Obwieszczenie o przejęciu obowiązków głowy państwa w związku z rezygnacją prezydenta Stanisława Wojciechowskiego.

Po przewrocie majowym i ustąpieniu Wincentego Witosa i Stanisława Wojciechowskiego, już 15 maja powołano nowy rząd z Kazimierzem Bartlem, zaś ministrem spraw wojskowych został Józef Piłsudski. Marszałek 31 maja został przez Zgromadzenie Narodowe wybrany prezydentem Polski, ale Piłsudski odrzucił ten wybór, uważając, że prezydent ma zbyt małe prerogatywy, aby odgrywać jakąkolwiek rolę w państwie. Dzień później, 1 czerwca wskazany przez Józefa Piłsudskiego nowy kandydat – Ignacy Mościcki został wybrany przez Zgromadzenie Narodowe.

Po przewrocie majowym w Polsce rozpoczęły się tzw. rządy sanacji, które trwały w kraju aż do upadku II Rzeczypospolitej we wrześniu 1939 roku.

Zdjęcie: Prezydent RP Stanisław Wojciechowski (z lewej) w towarzystwie generała Władysława Sikorskiego, źródło: Narodowe Archiwum Cyfrowe, sygnatura: 1-A-1281.