Bytom w granicach administracji kościelnej

Bytom jako jedno z najstarszych miast Polski i Górnego Śląska początkowo przynależał politycznie do Małopolski. Zmieniło się to dopiero w 1177 roku, kiedy w wyniku decyzji Kazimierza II Sprawiedliwego przekazał on księciu raciborsko-cieszyńskiemu Mieszkowi Plątonogiemu między innymi Bytom, który odtąd dzielił losy Śląska. W 1289 roku Bytom poprzez hołd księcia Kazimierza złożony królowi czeskiemu – Wacławowi II stał się częścią Królestwa Czech. Pod względem administracji kościelnej Bytom od samego początku przynależał jednak do diecezji krakowskiej i mimo zawirowań politycznych w kolejnych wiekach ten stan utrzymał się do początków XIX wieku. Wówczas w 1821 roku na mocy bulli papieża Piusa VII „De salute animarum” doszło do odłączenia dekanatu bytomskiego od diecezji krakowskiej i włączenie go do diecezji wrocławskiej.

Do kolejnych zmian organizacyjnych i to znaczących dla naszego miasta doszło w XX wieku. Bez wątpienia miały na to wpływ wydarzenia polityczne, jakie rozegrały się na początku ubiegłego stulecia, a były nimi: wybuch I wojny światowej, odrodzenie się Polski po 123 latach zaborów oraz podział Górnego Śląska między Polskę i Niemcy w 1922 roku. Nie możemy także zapominać o gwałtownym rozwoju gospodarczym Górnego Śląska na przełomie XIX i XX wieku. Miał on znaczący wpływ na rozwój tutejszych miast i przede wszystkim wzrost liczby ludności na tym obszarze.

Po podziale Górnego Śląska 15 czerwca 1922 roku granica między Polską i Niemcami przebiegała w pobliżu Bytomiu. Miasto oraz jego zachodnie i południowe dzielnice, jak: Dąbrowa Miejska, Miechowice, Bobrek, Karb, Szombierki i Stolarzowice znalazły się w granicach Niemiec. Z kolei Sucha Góra, Łagiewniki, Radzionków przypadły Polsce. Te zmiany niewątpliwie miały wpływ na administrację kościelną i jej granice. Przyczyniły się do tego także nowopowstałe parafie w Bytomiu. W 1928 roku powstała parafia pw. Najświętszego Serca Pana Jezusa oraz parafia św. Józefa w Dąbrowie Miejskiej, a w 1931 roku z parafii mariackiej wyodrębniono parafię św. Barbary. W 1935 roku przy kościółku św. Małgorzaty osadzono zakonników-werbistów, którzy w 1940 roku otrzymali prawa parafialne. Powstanie nowych parafii na terenie Bytomia spowodowało, że dekanat bytomski okazał się zbyt rozległy. Na mocy decyzji kardynała Adolfa Bertrama w 1937 roku dotychczasowy dekanat bytomski został podzielony na dwa dekanaty:
· dekanat bytomski, w skład którego wchodziły parafie: Najświętszej Marii Panny, Trójcy Świętej, Świętej Barbary, Świętego Krzyża, Najświętszego Serca Pana Jezusa, Świętej Małgorzaty i Świętego Józefa;
· dekanat miechowice, w skład którego wchodziły parafie znajdujące się na terenie: Miechowic, Bobrka, Karbia, Szombierek, Rokitnicy i Stolarzowic.

Kolejny zmiany na mapie administracyjnej kościoła zaszły w 1945 roku wraz z zakończeniem II wojny światowej i tym samym włączeniem zachodnim ziem do Polski. Po powrocie do kraju Prymas Polski kardynał August Hlond wydał 14 sierpnia 1945 roku decyzję na mocy której ustanowił odrębną Administrację Apostolską Śląska Opolskiego ze stolicą w Opolu. W granicach nowej jednostki znalazł się również Bytom. W 1972 roku bulla Pawła VI „Episcoporum Poloniae coetus” z 28 czerwca 1972 roku powołała do życia diecezję opolską, włączają ją do zreorganizowanej metropolii wrocławskiej. Zmiana dotyczyła również naszego miasta, które do 1992 roku było częścią diecezji opolskiej. Wówczas dokonano kolejnych zmian organizacyjnych w kościele na Śląsku, które dotyczyły także naszego miasta.

25 marca 1992 roku papież Jan Paweł II wydał bullę „Totus Tuus Poloniae populus” na mocy której powołał nową diecezję gliwicką. Jej terytorium zostało wydzielone z obszaru dwóch diecezji: z północnej części diecezji katowickiej i z południowo-wschodniej części diecezji opolskiej. To spowodowało, że w granicach diecezji gliwickiej znalazło się także miasto Bytom oraz dwa jego dekanaty: Bytom i Bytom – Miechowice. Ustanowiony w 1992 roku podział administracji kościelnej istnieje do dziś.

Artykuł przygotowany w oparciu o następujące opracowania:
Drabina Jan, Historia Bytomia 1254-2000, Bytom 2000;
Drabina Jan, Życie codzienne w Bytomiu. Od lokacji do I wojny światowej 1254-1914, Bytom 2006;
Czapliński Marek, Kaszuba Elżbieta, Wąs Gabriela, Żerelik Rościsław, Historia Śląska, Wrocław 2002;
Kopiec Jan, Miejsce kościoła katolickiego w dziejach miasta Bytomia [w:] Bytom i jego dziedzictwo w 750-lecie nadania praw miejskich, Katowice 2004;
Kowol Hubert, Pod Okiem Opatrzności Bożej. Dzieje pokoleń w latach 1939 – 2000, Opole 2012.

Fot. źródło: UM w Bytomiu