Generał Władysław Anders, uczestnik I i II wojny światowej, wojny obronnej w 1939 roku, a także dowódca Wojska Polskiego na terenie Związku Radzieckiego oraz 2. Korpusu Polskiego, którego żołnierze 18 maja 1944 roku zdobyli Monte Cassino we Włoszech otwierając aliantom drogę na Rzym. To jeden z najbardziej znanych polskich dowódców z czasów II wojny światowej.
Władysław Anders urodził się w 1892 roku w Błoniu koło Kutna. Służbę rozpoczął jeszcze w 1913 roku w wojsku Cesarstwa Rosyjskiego jako kawalerzysta. Wziął udział w walkach w I wojnie światowej. W 1917 roku po zwolnieniu z carskiego wojska wstąpił do I Korpusu Polskiego. W latach 1918 – 1919 wziął udział w powstaniu wielkopolskim jako szef sztabu Armii Wielkopolskiej, następnie jako dowódca 15. Pułku Ułanów Poznańskich w wojnie polsko – bolszewickiej.
Po zakończeniu wojny w 1921 roku rozpoczął studnia w Wyższej Szkole Wojennej (École superieure de guerre) w Paryżu, którą ukończył w 1924 roku. W czasie przewrotu majowego opowiedział się po stronie prezydenta Wojciechowskiego, jednak mimo przegranej obozu rządzącego nie zahamowało to jego kariery wojskowej. W 1934 roku otrzymał awans na generała brygady, dowodził Kresową Brygadą Kawalerii, a od 1937 roku Nowogródzką Brygadą Kawalerii.
W wojnie obronnej w 1939 roku wziął udział w walkach m.in. pod Tomaszowem Lubelskim zaś 29 września został wzięty do niewoli przez sowietów. Przetrzymywany najpierw we Lwowie, trafił na Łubiankę w Moskwie, gdzie nakłaniano Andresa do współpracy ze Związkiem Radzieckim i wstąpienia do Armii Czerwonej. Po ataku III Rzeszy na Związek Radziecki w 1941 roku, a następnie po podpisaniu 30 lipca 1941 roku układu Sikorski – Majski regulującego stosunki między rządem polskim na uchodźstwie a Związkiem Radzieckim, 10 sierpnia generał Władysław Anders został mianowany naczelnym dowódcą Polskich Sił Zbrojnych w ZSRR, zaś 11 sierpnia uzyskał stopień generała dywizji.
W 1942 roku armia polska pod dowództwem generała Andresa za zgodą Józefa Stalina została ewakuowana ze Związku Radzieckiego do Iranu, a następnie na Bliski Wschód, gdzie powstał 2. Korpus Wojska Polskiego. Na jego czele wziął udział w walkach we Włoszech, z których najbardziej znaną była bitwa o klasztor na Monte Cassino, który Polacy zajęli po krwawych walkach 18 maja 1944 roku, odgrywając na ruinach klasztoru hejnał mariacki. Podczas walk o Monte Cassino zginęło 923 polskich żołnierzy, 2931 zostało rannych, a 345 uznano za zaginionych. 2. Korpus Polski walczyli jeszcze we Włoszech pod Ankoną, na linii Gotów oraz zdobyli Bolonię.
Generał Anders angażował się również w sprawy polityczne, sprzeciwiając się m.in. wybuchowi powstania w Warszawie. W liście do generała Kukiela gen. Anders pisał:
„Żołnierz nie rozumie celowości powstania w Warszawie. Nikt nie miał u nas złudzeń, żeby bolszewicy pomimo ciągłych zapowiedzi pomogli stolicy. W tych warunkach stolica pomimo bezprzykładnego w historii bohaterstwa skazana jest na zagładę. Wywołanie powstania uważamy za cieżką zbrodnię i pytamy, kto ponowi za to odpowiedzialność?”
Generał Anders stał się także zdecydowanym przeciwnikiem polityki zagranicznej prowadzonej przez premiera Stanisława Mikołajczyka, który dążył do porozumienia z Józefem Stalinem. U Władysława Andersa emocje wzbudzała sprawa polskiej granicy wschodniej, krytykował zachodnich aliantów zwłaszcza po jałtańskch ustaleniach wobec Polski, gdzie powojenne władze w 1946roku pozbawiły Andersa obywatelstwa polskiego, wobec czego zamieszkał w Londynie.
Od 26 lutego do 21 czerwca 1945 roku gen. Anders pełnił funkcję Naczelnego Wodza i Generalnego Inspektora Polskich Sił Zbrojnych, zaś w 1946 roku został Naczelnym Wodzem Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie. W 1954 roku gen. Władysław Anders wszedł w skład Rady Trzech, kolegialnego organu zastępującego urząd prezydenta, jak również otrzymał awans do stopnia generała broni.
Generał Władysław Anders zmarł 12 maja 1970 roku w Londynie. Zgodnie z życzeniem został pochowany u boku swoich żołnierzy na Polskim Cmentarzu Wojennym pod Monte Cassino.
Zdjęcia:
Władysław Anders, generał dywizji, dowódca 2 Korpusu Polskiego – fotografia sytuacyjna, data wydarzenia: 1943 – 1947, Sygnatura: 24-3, źródło: Narodowe Archiwum Cyfrowe, domena publiczna;
Fotografia grupowa. W pierwszym rzędzie od lewej: gen. Michał Karaszewicz-Tokarzewski, dowódca Armii, gen. Władysław Anders, gen. Mieczysław Boruta-Spiechowicz. W drugim rzędzie od lewej: gen. Zygmunt Bohusz-Szyszko, płk dypl. Leopold Okulicki, źródło Narodowe Archiwum Cyfrowe, Data wydarzenia: 1941 – 1943, sygnatura: 21-154, domena publiczna;
Generał Władysław Anders – dowódca Armii Polskiej w ZSRR i płk. dypl. Leopold Okulicki, w gabinecie gen. Andersa, autor: Datka Czesław, sygnatura: 18-306, źródło Narodowe Archiwum Cyfrowe, domena publiczna;
Podróż inspekcyjna gen. Władysława Sikorskiego do Armii Polskiej na Bliskim Wschodzie – stoją od lewej: minister spraw zagranicznych RP Tadeusz Romer, gen. Władysław Sikorski, dowódca Armii Polskiej na Bliskim Wschodzie gen. Władysław Anders, szef sztabu Naczelnego Wodza gen. Tadeusz Klimecki. źródło: Narodowe Archiwum Cyfrowe, data wydarzenia: 1943 rok, sygnatura: 21-33-1, domena publiczna;
Wyżsi dowódcy Armii Polskiej w ZSRR – Stoją na pierwszym planie od lewej: dowódca Armii, gen. Władysław Anders, płk dypl. Leopold Okulicki, gen. Zygmunt Bohusz-Szyszko, źródło: Narodowe Archiwum Cyfrowe, data wydarzenia: 13 maja 1944 roku, sygnatura: 21-155;
Żołnierze 2 Korpusu Polskiego po bitwie o Bolonię, Pełniący obowiązki Naczelnego Wodza gen. Władysław Anders (1. z prawej) na wieży czołgu M4 Sherman, w towarzystwie m.in. gen. Bronisława Rakowskiego (stoi 2. z lewej), data wydarzenia: kwiecień 1945 roku, Sygnatura: 24-517-2, źródło Narodowe Archiwum Cyfrowe, domena publiczna.