Dawny browar przy ul. Wrocławskiej, jedna z najnowocześniejszych ekologicznych oczyszczalni ścieków w Europie, a także dawne obiekty po kopalniach węgla kamiennego oraz rud cynku i ołowiu. To część historii Bytomia, który jeszcze pod koniec XX wieku był jednym z najbardziej uprzemysłowionych miast w Polsce. Transformacja gospodarcza całkowicie odmieniła krajobraz tego miasta, w którym zlikwidowano wiele zakładów. Dzisiaj pozostały po nich nieliczne budynki lub tylko archiwalne zdjęcia, które przypominają historię dawnych zakładów przemysłowych w Bytomiu.
Podczas sobotniego, 20 lipca spaceru śladami dawnych zakładów przemysłowych przybliżyłem dzieje nieistniejącego od początku XXI wieku przy ul. Wrocławskiej, a założonego w 1883 roku przy dawnej szosie miechowickiej browaru firmy Hübner i Ska. Kolejnym przystankiem podczas spaceru była jedna z najnowocześniejszych na przełomie XIX i XX wieku oczyszczalni ścieków, która powstała, gdy nadburmistrzem Bytomia był Georg Brüning. Do dzisiaj po dawnej ekologicznej oczyszczalni ścieków pozostały m.in. budynek spalarnii, a w nim zabytkowe maszyny pamiętające jeszcze początek XX wieku, a wśród nich: sprężarka z zakładów Zwickauer Machinenfabrik Zwickau, gazogenerator tłokowy firmy Deutz oraz prądnica pochodząca z zakładów Sachsenwerk Niedersedlitz Dresden. Oczyszczalnia została wybudowana w latach 1902-1905 według projektu Maxa Rosenquista, zaś architektem budynku spalarnii i maszynowni był jeden z najsłynniejszych w Bytomiu architektów Carl Brugger.
Poprzemysłowe perły Rozbarku
Podczas spaceru Tomasz Sanecki oprowadził także uczestników m.in. po postindustrialnych obiektach w Rozbarku, które zaprojektowali sławni projektanci z Meseritz – kuzyni Emil i Georg Zillmannowie. Najpierw jednak w drodze z Zamłynia na Rozbark uczestnicy spaceru odwiedzili kamienicę przy ul. Miarki 36, która została zbudowana z myślą o pracownikach dawnej kopalni „Heinitzgrube”, a jej projekt architektoniczny również jest dziełem Zillmanów. Nastęnie odwiedzili dawną cechownię KWK „Rozbark” oraz budynki, gdzie obecnie działa jedno z najnowocześniejszych centrów wspinaczkowych i siłowych w Europie. Spotkanie na terenie dawnej kopalni, która powstała w 1863 roku było okazją do przypomnienia tragicznych wydarzeń, jakie miały tam miejsce 31 stycznia 1923 roku, gdy wskutek zapalenia się gazów z nieczynnego wyrobiska oraz pyłu węglowego zginęło 145 górników.
Zdjęcia ze spaceru Śladami dawnych zakładów przemysłowych – Nieczynna Biologiczna Oczyszczalnia Ścieków, fot. Archiwum Urzędu Miejskiego w Bytomiu/Hubert Klimek
Ostatnim punktem spaceru były dawne zakłady Deutsch-Bleischarley-Grube, czyli późniejsze zakłady im. Marchlewskiego i Orła Białego, gdzie wydobywano i przetwarzano rudę cynku i ołowiu. Obiekty, które do dziś pozostały przy ul. Siemianowickiej, w tym m.in. dawna cechownia i dyrekcja zakładów, które po rewitalizacji są ozdobą tej części Rozbarku, to ostatnia na terenie Górnego Śląska realizacja zabudowy przemysłowej przez sławnych Zillmanów.
Galeria zdjęć archiwalnych oraz ukazujących obecny stan poprzemysłowych obiektów w Bytomiu – Budynki po dawnych Zakładach im. Juliana Marchlewskiego, KWK „Rozbark”, Biologicznej oczyszczalni ścieków, Browar w Bytomiu przy ul. Wrocławskiej – źródło: Archiwum Urzędu Miejskiego w Bytomiu, Śląska Biblioteka Cyfrowa oraz materiały własne – Tomasz Sanecki
– Wszystkie obiekty, które zaprojektowali Emil i Georg Zillmannowie, znajdują się w Gminnej Ewidencji Zabytków Miasta Bytomia lub są wpisane do Rejestru Zabytków Województwa Śląskiego i stanowią tylko część ich ogromnego dziedzictwa, którym możemy się zachwycać nie tylko w Bytomiu – mówi bytomski historyk Tomasz Sanecki.
Poznaj Miasta Gwarków
Spacer organizowany był w ramach akcji „Spacery tematyczne Bytom i Tarnowskie Góry” realizowanej przez Lokalną Organizację Turystyczną Miasta Gwarków, czyli wspólnej inicjatywy samorządów Tarnowskich Gór, Bytomia, Zbrosławic, Powiatu Tarnogórskiego, Stowarzyszenia Miłośników Ziemi Tarnogórskiej, zarządzającego jedynymi obiektami wpisanymi na listę UNESCO w województwie śląskim oraz Muzeum w Tarnowskich Górach, Stowarzyszenia Górnośląskie Koleje Wąskotorowe, Stowarzyszenia Gliwicka 66 i Stowarzyszenia Dziedzictwo.
Głównym celem organizacji jest utworzenie i zarządzanie produktem turystycznym „Miasta Gwarków. Szlak Srebra i Wody w Tarnowskich Górach, Bytomiu i Zbrosławicach”.
Pełna informacja o ofercie oraz atrakcje turystyczne w ramach Miasta Gwarków dostępna są na stronie Miasta Gwarków – Lokalna Organizacja Turystyczna