Powstanie Chmielnickiego, które rozpoczęło się w 1648 roku to z pewnością jedna z dat, która wyznacza początek upadku Rzeczypospolitej Obojga Narodów. Zanim doszło do największego buntu w dziejach kozackich powstań wielokrotnie wcześniej Kozacy Zaporoscy podejmowali walkę przeciwko Rzeczypospolitej, w których ponosili klęskę. Jaką bronią się posługiwali, w czym byli niezwyciężeni, jaką rolę odgrywały w walce tabory kozackie oraz dlaczego Kozacy nie potrafili stworzyć silnej jazdy? Na te i wiele innych pytań odpowiada Jacek Komuda, autor wielu historycznych książek, zawodowy pisarz i historyk, który ma na swoim koncie tak ciekawe publikacje jak: „Wizna” czy „Westerplatte”.
Publikacja Jacka Komudy to nie tylko historia wojskowości kozackiej w latach 1591 – 1638, ale wskazanie, jak ważną rolę w historii może odgrywać wykorzystanie historii eksperymentalnej, dzięki której poprzez rekonstrukcje dawnych technologii, broni, zbroi, dowiadujemy się ważnych informacji, które nie przekazują nam źródła. W omawianym okresie, a więc przełomu XVI i XVII wieku autor skupił się na najważniejszych rodzajach wojsk Kozaczyzny, a szczególnie piechocie, która odgrywała w ich wojskach główną rolę. Posługując się doskonale bronią palną stała się trudnym przeciwnikiem nie tylko dla wojsk Rzeczypospolitej, ale również wojsk tatarskich, tureckich oraz moskiewskich. Poza piechotą, gdzie poznajemy jej uzbrojenie, sposób walki i organizację, Komuda opisuje także tabory wojsk kozackich, rolę jazdy kozackiej, w tym przyczyny jej słabości wobec wojsk Rzeczypospolitej, ale także dowiadujemy się o kozackich fortyfikacjach, stosowania artylerii przez wojska kozackie, organizacji władzy kozackiej, roli atamana koszowego, budowy Siczy oraz struktury i organizacji Kozaków rejstrowych i nierejestrowych.
Na co warto zwrócić uwagę w publikacji Jacka Komudy to analiza innych książek polskich i zagranicznych historyków poświęconych Kozakom oraz organizacji ich wojsk. Ponadto w pracy Jacka Komudy znajdziemy nie tylko opisy konfliktów i powstań kozackich wymierzonych przeciw Rzeczypospolitej, ale również wspólne działania wojsk polskich i kozackich przeciwko Turkom, Tatarom czy Moskwie, czego świetnym przykładem jest obrona Chocimia w 1621 roku czy wojny polsko – moskiewskie na początku XVII wieku. Co ważne Komuda analizuje zasady prowadzenia bitew w szyku taborowym przez Kozaków, pisząc, że:
…”Kozacy zaporoscy nauczyli się zasad prowadzenia bitew w szyku taborowym właśnie od wojsk Rzeczypospolitej, gdyż w tej części Europy nie było innej armii, która stosowałaby taką właśnie taktykę”…
Komuda sporo miejsca poświęca także jeździe kozackiej. Autor wskazuje, że konie odgrywały w codziennym życiu Kozaków bardzo ważną rolę, jednak nie potrafili stworzyć skutecznej jazdy, która byłaby w stanie przeciwstawić się polskiej jeździe. Ciekawym wątkiem poruszonym przez polskiego historyka jest kwestia fortyfikacji i stosowania zasadzek przez wojska kozackie, w których jak pisze Jacek Komuda okazali się mistrzami:
…„Kozacy nie tylko potrafili sypać nowoczesne bastiony wywodzące się wprost ze szkoły holenderskich fortyfikacji, i stosowane powszechnie w Europi, lecz także okazali się mistrzami w organizowaniu zasadzek i fortyfikacji obozu”
Poprzez książkę „Sztuka wojenna Kozaków zaporskich 1591-1638” Jacek Komuda udowadnia, że wiedzę historyczną można przekazać w ciekawy sposób czytelnikowi. Autor oparł publikację na niedostępnych dotychczas ukraińskich i rosyjskich archiwach, prezentując nie tylko uzbrojenie Kozaków Zaporoskich, ale ich organizację wojsk, przyczyny konfliktów z Rzeczpospolitą oraz znaczenie na polach bitewnych różnych formacji wojskowych. Ponadto czytelnik może zapoznać się z najważniejszymi twierdzami na terenie południowo – wschodniej Rzeczypospolitej jak: Podhorce, Brody, Zbaraż, Bar, Kudak czy Bracław, a także ich rolą w systemie obronnym zwłaszcza w okresie konfliktów kozaczcyzny z Rzeczpospolitą.
O autorze: Jacek Komuda, zawodowy pisarz i historyk. Autor licznych powieści historycznych. Na kartach swoich książek wskrzesza dawne obyczaje, postacie, zapomniane miejsca. Najważniejszym celem, jaki sobie stawia, jest przybliżenie i spopularyzowanie wśród czytelników historii Polski. Wśród jego publikacji są m.in.: „Wiza”, „Westerplatte”, „Hubal”, „Zawisza. Czarne Krzyże” czy „Opowieści z Dzikich Pól” oraz „Krzyżacka zawierucha”.
Autor: Jacek Komuda;
Tytuł: „Sztuka wojenna Kozaków zaporskich 1591-1638”;
Wydawca: Wydawnictwo książkowe ZONA ZERO Sp. z o.o.;
Miejsce i rok wydania: Warszawa 2023 rok;
Liczba stron: 335;
Cena: 44,90 zł w księgarni internetowej Zona Zero, cena detaliczna: 69,90 zł
Książkę można zakupić w Wydawnictwie książkowym ZONA ZERO Sp. z o.o