Z 9 na 10 listopada 1938 roku w III Rzeszy miała miejsce tzw. „Noc Kryształowa”.
Dojście do władzy nazistów w Niemczech w 1933 roku powodowało narastającą niechęć wobec Żydów, której apogeum przypadło na noc z 9 na 10 listopada 1938 roku. W tzw. „Noc Kryształową”, na bezprecedensową skalę dewastowano żydowskie miejsca kultu, niszczono własność, a samych Żydów zabijano lub osadzano w obozach koncentracyjnych.
Ofiarą działań nazistów byli również bytomscy Żydzi. W Bytomiu uległa doszczętnemu spaleniu synagoga. W mieście w wyniku Nocy Kryształowej uwięziono około 370 bytomskich Żydów, z czego prawie 150 deportowano do obozu w Buchenwaldzie.
Aby utrwalić w pamięci tragiczne wydarzenia, jakie miały miejsce w Bytomiu w listopadzie 1938 roku, po prawie 70. latach odsłonięto 9 listopada 2007 roku tablicę pamiątkową, przypominającą, że na obecnym placu Grunwaldzkim stała w latach 1869 – 1938 żydowska synagoga.
Na zaprojektowanej przez Stanisława Pietrusę tablicy pamiątkowej, z wizerunkiem nieistniejącej synagogi, w językach polskim, angielskim, niemieckim i hebrajskim możemy przeczytać:
„W tym miejscu stała wybudowana w 1869 roku bytomska synagoga będąca świadectwem wiekowego pokojowego współistnienia wspólnoty żydowskiej w historii miasta. Została zburzona przez niemieckich nazistów w Noc Kryształową 9/10 listopada 1938 roku.”
Zdjęcia:
Tablica upamiętniająca nieistniejącą już synagogę na Placu Grunwaldzkim w Bytomiu – autor: Tomasz Sanecki;
Synagoga zbudowana w stylu mauretańskim z 1869 roku, źródło: Illustrierter Führer durch Beuthen O.S. und Umgebung. – 2 Auflage, Leipzig 1905, Śląska Biblioteka Publiczna, domena publiczna, s. 25;
Pierwsza strona Kuriera Wieczornego o wydarzeniach w Bytomiu podczas Nocy Kryształowej, źródło: Kurier Wieczorny, 1938, R. 3, nr 304, 4457 IV, Śląska Biblioteka Cyfrowa, domena publiczna;
Pierwsza strona Kuriera Wieczornego o wydarzeniach w Bytomiu podczas Nocy Kryształowej, źródło: Kurier Wieczorny, 1938, R. 3, nr 303, 4457 IV, Śląska Biblioteka Cyfrowa, domena publiczna;
Obywatel polski żydowskiego pochodzenia zamieszkały we Francji Herszel Grynszpan, który dokonał zamachu na radcę niemieckiej ambasady z powodu prześladowania jego rodziny w Niemczech, źródło: Narodowe Archiwum Cyfrowe, data wydarzenia: listopad 1938 roku, sygnatura: 1-Z-728-3;
Obywatel polski żydowskiego pochodzenia zamieszkały we Francji Herszel Grynszpan, który dokonał zamachu na radcę niemieckiej ambasady z powodu prześladowania jego rodziny w Niemczech źródło: Narodowe Archiwum Cyfrowe, data wydarzenia: listopad 1938 roku, sygnatura: 1-Z-728-1;
Spalona synagoga w Monachium w Bawarii – Bundesarchiv Bild 146-1970-041-46 – CC-BY-SA 3.0, plik udostępniony jest na licencji Creative Commons.