6 grudnia 1656 roku w Radnot w Siedmiogrodzie został zawarty traktat rozbiorowy Rzeczypospolitej Obojga Narodów.
Na mocy traktatu król szwedzki Karol X Gustaw miał przyłączyć do swojego królestwa: Inflanty, Kurlandię, Prusy Królewskie, Kujawy, północne Mazowsze oraz Żmudź. Bohdan Chmielnicki – przywódca kozackiego powstania chciał wreszcie stworzyć niepodległą Ukrainę, z kolei Bogusław Radziwiłł miał uzyskać województwo nowogrodzkie. Teren Wielkopolski, Warmii, województwa sieradzkiego i łęczyckiego oraz ziemi wieluńskiej miały stać się łupem wielkiego elektora Fryderyka Wilhelma. Polska mimo traktatu rozbiorowego pozostać miała królestwem pod rządami księcia siedmiogrodzkiego – Jerzego II Rakoczego. W myśl postanowień z Radnot, Rakoczy miał przejąć Małopolskę i część Mazowsza z Warszawą, a także zostać królem Polski.
Traktat nigdy nie wszedł w życie, jednak mimo to Rzeczpospolita chcąc rozbić jedność sojuszników doprowadziła między innymi do podpisania w 1657 roku – 17 września w Welawie i 6 listopada w Bydgoszczy dwóch traktatów. Układy regulowały nie tylko kwestię suwerenności Prus Książęcych, ale również zawierały postanowienia o wiecznym przymierzu wojskowym, określały obowiązki sojuszników w udzieleniu wzajemnej pomocy oraz dotyczyły zagadnień udziału wojsk Fryderyka Wilhelma w wojnie ze Szwecją.
Wato podkreślić, że Fryderyk Wilhelm – elektor brandenburski i książę pruski stał się sojusznikiem Jana Kazimierza. Z kolei Jerzy II Rakoczy – pokonany, upokorzony i odsunięty od tronu w Siedmiogrodzie, zaś Bogusław Radziwiłł, który ukorzył się przed królem, stał się jego lojalnym poddanym. Pozostały jeszcze Szwecja oraz Bohdan Chmielnicki. Ten drugi wobec klęski całej koncepcji rozbiorowej Polski zaczął szukać porozumienia z Janem Kazimierzem, jednak starania te zakończyła śmierć Chmielnickiego 6 sierpnia 1658 roku. Z kolei Karol X Gustaw wyczerpany trwającą wojną zarówno z Rzeczpospolitą, jak i Danią również zmierzał do zakończenia konfliktu, który ostatecznie zażegnano pokojem w Oliwie 3 maja 1660 roku.
Warto podkreślić, że wojny, jakie prowadziła Rzeczpospolita w drugiej połowie XVII wieku doprowadziły do upadku gospodarczego i kulturalnego Polski, utraty Prus Książęcych, a osłabienie kraju wykorzystała m.in. Rosja, czego skutkiem był upokarzający rozejm w Andruszowie w 1667 roku.
Zdjęcia:
Karol X Gustaw – król Szwecji, źródło: artysta – Sébastien Bourdon (1616–1671), zbiór – Nationalmuseum, domena publiczna, za Wikimedia Commons;
Bohdan Chmielnicki, źródło: Państwowe Muzeum Historyczne w Moskwie, za Wikimedia Commons, domena publiczna;
Jerzy II Rakoczy, źródło: Wikimedia Commons;
Mapa: Siedmiogród w XVII wieku, źródło: Trzy mapy Polski: Wiek XV: Wiek XVII: Rok 1815, Babirecki Jan (1855–1902), CBGiOŚ. IGiPZ PAN, sygn. D.6250[1-3] [m.hist.36], Centralna Biblioteka Geografii i Ochrony Środowiska Instytutu Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania PAN, Repozytorium Cyfrowe Instytutów Naukowych, domena publiczna;
Rzeczpospolita Obojga Narodów w XVII wieku, źródło: Trzy mapy Polski: Wiek XV: Wiek XVII: Rok 1815, Babirecki Jan (1855–1902), CBGiOŚ. IGiPZ PAN, sygn. D.6250[1-3] [m.hist.36], Centralna Biblioteka Geografii i Ochrony Środowiska Instytutu Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania PAN, Repozytorium Cyfrowe Instytutów Naukowych, domena publiczna.