31 października 1517 roku augustiański mnich i profesor teologii Marcin Luter miał przybić do drzwi katedry zamkowej w Wittenberdze 95 tez, których celem było doprowadzenie do reformy Kościoła rzymskokatolickiego. W rzeczywistości według najnowszych badań historyków powszechnie przyjmuje się, że 31 października Marcin Luter wysłał swoje tezy do własnego biskupa ordynariusza Hieronima Schulza w Brandenburgu oraz do arcybiskupa Albrechta w Moguncji, proszą hierarchów kościelnych o wysłuchanie i położenie kresu nadużyciom – przede wszystkim w handlu odpustami.
Tezy Lutra przetłumaczone wbrew niemu dość szybko dzięki rozpowszechnieniu poprzez druk zyskały coraz większą liczbę zwolenników, doprowadzając nie tylko do konfliktu z władzami kościelnymi, ale podziału na zwolenników i przeciwników nauki Lutra. 15 czerwca 1520 roku papież Leon X wydał bullę papieską „Exsurge Domine”, w której potępiano Lutra jako heretyka dając mu 60 dni na wyparcie i odwołanie swoich poglądów oraz spalenie pism. Luter nie tylko nie zastosował się do polecenia papieża, ale 10 grudnia 1520 roku w Wittenberdze publicznie spalił bullę papieską „Exsurge Domine”. Papież Leon X 3 stycznia 1521 roku ekskomunikował Lutra wydając bullę „Decet Romanum Pontificem”, jednak również i ta decyzja papieża nie zmusiła Marcina Lutra do zaprzestania działalności, tym bardziej, że Luter mógł liczyć na protekcję elektora saskiego Fryderyka, który wystawił mu list żelazny.
Mimo działań papieża Leona X i cesarza Karola V Habsburga, który wezwał także Lutra do odwołania swoich tez – na sejmie Rzeszy w Wormacji w 1521 roku Marcin Luter odmówił odwołania swoich pism przed cesarzem Karolem V, wobec czego został skazany na banicję – reformacja, jaką zapoczątkowało opublikowanie 95 tez, rozprzestrzeniała się na kolejne kraje. Niemieccy książęta wykorzystali hasła głoszone przez Lutra do realizacji własnych celów, a więc uniezależnia się od papiestwa i cesarza, a także dążyli do sekularyzacji zakonów.
Kolejnym ważnym wydarzeniem w życiu Marcina Lutra było zerwanie z celibatem i zawarcie 13 czerwca 1525 roku związku małżeńskiego z byłą zakonnicą Katarzyną von Bora, a także przełożenie na zamku w Wartburgu w 1521 roku Nowego Testamentu na język niemiecki, który wydrukowano w 1534 roku.
Marcin Luter zmarł 18 lutego 1546 roku w Eisleben, a pochowany został w kościele w Wittenberdze.
Warto dodać, że sytuacja związana z konfliktem, jaki powstał wskutek rozprzestrzenienia się reformacji i walk między zwolennikami Lutra a katolikami została unormowana dopiero 25 września 1555 roku, gdy w Augsburgu doszło do zawarcia pokoju między cesarzem Karolem V Habsburgiem a protestanckimi książętami Rzeszy. Kończył on toczącą się w Niemczech od 1552 roku wojnę religijną. Przyjęto wówczas zasadę Cuius regio, eius religio – Czyja władza, tego religia, przyznająca tym samym władcom księstw Rzeszy niemal pełną swobodę w kwestiach wyznaniowych.
Zdjęcia:
Luthers Entführung auf die Wartburg, 1521 – Porwanie Lutra do zamku Wartburg, grafika – rysunek przed 1900 rokiem, Sygnatura: G.12127/III, źródło: Biblioteka Narodowa, domena publiczna;
Rusticorum bellum a Luthero et Münzero conflatum – Wojnę chłopską zapoczątkowali Luter i Münzer, Grafika i Rysunek między 1758 i 1794, Sygnatura: G.58593/I, źródło: Biblioteka Narodowa, domena publiczna;
Luthern zerspringl zu Worms an der Tafel Richards von Trier ein Glas mit Gift – Luter roztrzaskał Worms na tablicy Richarda z Trewiru szklankę z trucizną, Grafika i Rysunek sprzed 1900 rokiem, Sygnatura: G.12126/II, źródło: Biblioteka Narodowa, domena publiczna.