29 lutego 1768 roku w Barze na Podolu szlachta zawiązała konfederację zwaną później barską. Wymierzona przeciwko królowi Stanisławowi Augustowi Poniatowskiemu, mieszaniu się Rosji w wewnętrzne sprawy Rzeczypospolitej oraz dysydentom.
Sprzysiężenie zainicjowali w podolskim Barze marszałek nadworny koronny Jerzy August Mniszech i biskup kamieniecki Adam Stanisław Krasiński. Od początku jednak konfederacji borykali się z problemami związanymi z brakiem dostatecznych sił zbrojnych, dlatego też szukano pomocy na zewnątrz, między innymi licząc na Turcję i Francję. Mimo że konfederacja rozszerzała się na terytorium Polski, wojska konfederatów ponosiły klęski w starciach z wojskami rosyjskimi.
Kluczowym momentem konfederacji i przyczyną jej upadku były wydarzenia z 1770 i 1771 roku. 13 października 1770 roku konfederaci barscy w Preszowie na Słowacji ogłosili akt detronizacji króla Stanisława Augusta Poniatowskiego, a tym samym bezkrólewie w Polsce, z kolei jeden z konfederatów – pułkownik Kazimierz Pułaski otrzymał zgodę na porwanie Stanisława Augusta Poniatowskiego i uwięzienie go w twierdzy jasnogórskiej. Zamachowcy dokonali próby porwania 3 listopada 1771 roku, jednak próba porwania nie powiodła się i król powrócił na Zamek Królewski w Warszawie.
Informacja o porwaniu dość szybko się rozeszła, a czyn ten spowodował, że wszyscy zwolennicy konfederatów odwrócili się od nich, uznając zamachowców za „królobójców”. Próba porwania króla miała również ogromny wpływ na dalsze trwania konfederacji, która chyliła się powoli ku upadkowi, stając się jednocześnie jedną z przyczyn I rozbioru Rzeczypospolitej. Już w trakcie trwania konfederacji oprócz Rosji do działania przeszły Prusy i Austria, które wymogły na Katarzynie II rozbiór ziem polskich, co stało się faktem w 1772 roku.
Zdjęcia:
Kazimierz Pułaski, za Wikimedia Commons, domena publiczna,
Portret Stanisława Augusta Poniatowskiego w stroju koronacyjnym, data – 1792 rok, artysta Marcello Bacciarelli, źródło: zbiór – Muzeum Narodowe w Poznaniu, za Wikimedia Commons, domena publiczna.
