27 stycznia 1945 roku wojska 60. Armii 1. Frontu Ukraińskiego wyzwoliły niemiecki nazistowski obóz zagłady Auschwitz-Birkenau. Rocznicę tego wydarzenia Organizacja Narodów Zjednoczonych ustanowiła Międzynarodowym Dniem Pamięci o Ofiarach Holokaustu. W obozie macierzystym, Birkenau i Monowitz wyzwolenia doczekało około 7 tys. więźniów. Żołnierze radzieccy znaleźli również około 600 zamordowanych więźniów, którzy zmarli z wycieńczenia lub zostali zastrzeleni przez esesmanów w trakcie wycofywania się z Auschwitz.
Obóz w Auschwitz (Oświęcim) został założony w połowie 1940 roku przez Niemców na przedmieściach miasta włączonego do III Rzeszy. Powodem utworzenia obozu była stale rosnąca liczba aresztowanych Polaków i brak miejsc w więzieniach. Pierwszy transport z polskimi więźniami dotarł do KL Auschwitz 14 czerwca 1940 roku z więzienia w Tarnowie. Zmiany w obozie nastąpiły w 1942 roku, gdy stał się również miejscem zagłady Żydów w myśl „Endlösung der Judenfrage”, czyli Ostatecznego Rozwiązania Kwestii Żydowskiej.
KL Auschwitz stale był rozbudowywany i w szczytowym okresie dzialalności składał się z trzech części – Auschwitz I utworzonego w 1940 roku na terenie i w budynkach dawnych polskich koszar wojskowych, Auschwitz II – Birkenau – kompleksu budynków utworzonych we wsi Brzezinka, w którym Niemcy wybudowali większość urządzeń masowej zagłady więźniów oraz Auschwitz III – powstały w latach 1942 – 1944 przy zakładach przemysłowych wykorzystujących niewolniczną siłę roboczą wieźniów obozu, którzy pracowali na rzecz niemieckiego przemysłu wojennego.
Szacuje się, że w KL Auschwitz w latach 1940 – 1945 zgineło około 1,1 mln ludzi, z których większość stanowli Żydzi z wielu krajów europejskich. Wśród ofiar byli również Polacy, Cyganie, jeńcy radzieccy oraz więźniowie innych narodowości, m.in. z Niemiec, Austrii, Czech, Jugosławii czy Francji.
Pełniącym najdłużej funkcję komendanta KL Auschwitz i będącym zarazem jego pierwszym komendatem był SS-Obersturmbannführer Rudolf Höss od maja 1940 roku do listopada 1943 roku. Kolejnymi komendantami byli SS-Oberturmbannführer Arthur Liebehenschel od listopada 1943 roku do maja 1944 roku oraz SS-Sturmbannführer Richard Baer od maja 1944 roku do stycznia 1945 roku.
Dzisiaj były niemiecki nazistowski obóz koncentracyjny i zagłady KL Auschwitz-Birkenau jest miejscem pamięci, a na jego terenie znajduje się Państwowe Muzeum Auschwitz-Birkenau.
Zdjęcia: KL Auschwitz-Birkenau, fot. Tomasz Sanecki