25 listopada 1795 roku abdykował ostatni król Rzeczypospolitej Obojga Narodów Stanisław August Poniatowski.
Stanisław August Poniatowski to jedna z najbardziej kontrowersyjnych postaci końca I Rzeczypospolitej. To dzięki protekcji swojej kochanki carycy Katarzyny II został wybrany w 1764 roku królem Polski. W 1768 roku Polska podpisała z Rosją Traktat o wieczystej przyjaźni, w którym caryca była gwarantem niezmienności granic i ustroju Rzeczpospolitej.
Mimo że król próbował wprowadzać reformy w kraju – założył Szkołę Rycerską, wprowadził zmiany monetarne, dość szybko zostały one zahamowane przez Rosję i czuwającego w Polsce ambasadora Rosji – Mikołaja Repnina. Kiedy w 1768 roku wybuchła konfederacja barska w obronie suwerenności Polski, została ona przy pomocy wojsk rosyjskich zdławiona w 1772 roku, w którym doszło również do I rozbioru Polski.
Stanisław August Poniatowski próbował jeszcze ratować niepodległość Polski, a jego jednym z największych osiągnięć było zwołanie Sejmu Czteroletniego i uchwalenie 3 maja 1791 roku drugiej w Europie konstytucji, znoszącej liberum veto i wolną elekcję oraz wprowadzającej szereg reform politycznych.
W odpowiedzi na reformy Sejmu Czteroletniego do Rzeczypospolitej wkroczyła armia rosyjska, a szlachta w obronie swobód zawiązała w Targowicy konfederację, do której przystąpił po żądaniu carycy Katarzyny II – Stanisław August Poniatowski, zaprzepaszczając tym samym ostatnią szansę na jakiekolwiek zmiany w kraju, a także tracąc ostatnie resztki sympatii w Polsce. Na znak protestu do dymisji podali się książę Józef Poniatowski i Tadeusz Kościuszko, a kraj opuściło spore grono przedstawicieli polskich elit.
Wojna w obronie Konstytucji 3 Maja zakończyła się klęską Polski i II rozbiorem naszego kraju w 1793 roku. Z kolei ostatni akt obrony niepodległości Polski – insurekcja kościuszkowska również zakończona porażką doprowadziła do upadku i III rozbioru Rzeczypospolitej Obojga Narodów.
Król Stanisław August Poniatowski 5 stycznia 1795 roku z polecenia Katarzyny II opuścił Warszawę i w asyście dragonów rosyjskich wyjechał do Grodna. Tam 25 listopada 1795 roku, w dniu imienin rosyjskiej carycy i zarazem 31. rocznicy własnej koronacji na króla Polski abdykował, podpisując stosowny dokument przygotowany przez księcia Mikołaja Repnina.
Stanisław August Poniatowski zmarł 12 lutego 1798 roku w Petersburgu, prawdopodobnie na udar mózgu.
Zdjęcia:
Portret koronacyjny Stanisława Augusta Poniatowskiego, autor nieznany, za Wikimedia Commons, domena publiczna;
Portret Stanisława Augusta Poniatowskiego w stroju koronacyjnym, data – 1792 rok, artysta Marcello Bacciarelli, źródło: zbiór – Muzeum Narodowe w Poznaniu, za Wikimedia Commons, domena publiczna;
Stanislaus Augustus Rex Poloniæ, magnus Dux Lithuaniæ, grafika, autor: Marteau, Louis François (ca 1715-1804), sygnatura: G.10505, źródło: Biblioteka Narodowa, domena publiczna;
The Polish captivity : an account of the present position of the Poles in the Kingdom of Poland, and in the Polish provinces of Austria, Prussia and Russia (Niewola polska: relacja o obecnej sytuacji Polaków w Królestwie Polskim oraz w polskich prowincjach Austrii, Prusach i Rosji), in 2 volumes. V. 1, źródło: Biblioteka Narodowa, miejsce i wydawca: London, H. Allen, 1863 rok, sygnatura: 67.445, domena publiczna;
The Polish Plumb Cake Thy Kingdom Stanislus [!], is non at stake, znane jako: Kołacz królewski, czyli alegoria rozbioru Polski w 1772 r. źródło: Biblioteka Narodowa, data powstania grafiki: 1774 rok, sygnatura: G.68518, domena publiczna;
Kołacz Królewski, rozbiór Polski w 1772 rok, źródło: Biblioteka Narodowa, sygnatura: G.68517/I, domena publiczna;
Mapy i atlasy, Polska 1771-1795, źródło: Biblioteka Narodowa, wydane przez 1939 rokiem, sygnatura: ZZK 9 342 A, domena publiczna;
Mapy i atlasy, Rozbiory Polski, wydanie przed 1807 rokiem, sygnatura: ZZK 29 191, domena publiczna.