KARTKA Z KALENDARZA – 2 CZERWCA

2 czerwca 1652 roku pod Batohem wojska polskie dowodzone przez hetmana Marcina Kalinowskiego poniosły klęskę w starciu z połączonymi wojskami kozacko-tatarskimi. Po bitwie Kozacy dokonali rzezi na polskich żołnierzach i dowódcach, a masakra była tak okrutna, że przeraziła nawet Tatarów będącym sojusznikami wojsk kozackich.

Masakra polskich jeńców po bitwie pod Batohem, źródło: Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie, za Wikimedia Commons, domena publiczna

Bitwa ta bez wątpienia stanowiła przełomowe znaczenie dla losów Polski i Ukrainy w XVII wieku. Rzeź jakiej dokonali Kozacy na polskich żołnierzach i dowódcach przeraziła nawet Tatarów. Tak krwawe postępowanie z wrogiem nie było niczym nowym w trwającej od 1648 roku wojnie domowej, bo tak należy mówić o powstaniu Chmielnickiego. Była to bowiem bratobójcza wojna, która wyczerpała nasz kraj, doprowadzając go do poważnego osłabienia politycznego i gospodarczego. Ponadto w konflikt wmieszali się nie tylko Tatarzy, ale przede wszystkim Rosjanie, czego efektem było oderwanie trzech wschodnich województw ukraińskich na rzecz państwa carów.

Plan bitwy pod Batohem 1653, atlasy i mapy, źródło: Biblioteka Narodowa, sygnatura: ZZK 1 812, domena publiczna

Błędy popełnione przez hetmana Kalinowskiego w pierwszym dniu bitwy – 1 czerwca, demoralizacja wojsk polskich żądających wypłacenia zaległego żołdu oraz bunt części oddziałów polskich wykorzystali Kozacy i Tatarzy, którzy po pierwszych sukcesach 1 czerwca, w dniu następnym – 2 czerwca przystąpili do szturmu. Ranny w bitwie hetman Kalinowski został zastąpiony przez Marka Sobieskiego, jednak nie udało mu się opanować już chaosu panującego w polskich oddziałach. Ponadto hetman Kalinowski kiedy zorientował się, że jego syn dostał się do niewoli próbował go odbić. Mimo rozpaczliwych ataków nie udało mu się odbić syna, a ich skutkiem była śmierć hetmana na polu bitwy.

Klęską wojsk polskich dość szybko przerodziła się w rzeź ocalałych Polaków. Wśród ściętych byli: Samuel Kalinowski, Marek Sobieski i około 2500 przedstawicieli innych rodów szlacheckich i żołnierzy, którzy zginęli pomiędzy 3 a 4 czerwca 1652 roku z rozkazu hetmana Bohdana Chmielnickiego.

Mapa Europa w XVII wieku, źródło: Encyklopedia Powszechna Ultima Thule, 1931, za Wikimedia Commons, domena publiczna

Klęska pod Batohem i wydarzenia bezpośrednio po niej odbiły się szerokim echem nie tylko w Rzeczpospolitej, ale w całej Europie. Przekreśliła ona opinię o armii polskiej, która w Europie uchodziła za jedną z najlepszych, a o jej zwycięstwach krążyły legendy. Batoh to również pewna cezura jeśli chodzi o kolejne wydarzenie, jakie miały już wkrótce miejsce.

Ugoda w Perejesławiu podpisana 18 stycznia 1654 roku pomiędzy Bohdanem Chmielnickim a przedstawicielami cara Rosji oznaczała kres panowania polskiego na Ukrainie. Kolejna wojna z Rosją, która poważnie osłabiła nasz kraj, ostatecznie zakończyła się oderwaniem wschodnich województw Ukrainy od Rzeczpospolitej.

Scroll to Top