Ruda Śląska, podobnie jak wiele innych górnośląskich miast, to jeden z najważniejszych ośrodków przemysłowych w regionie, bowiem do dziś działają tam kopalnie węgla kamiennego. Warto podkreślić, że to prawdopodobnie właśnie w Rudzie Śląskiej powstała jedna z pierwszych, a zaraz najstarszych kopalń węgla kamiennego na Górnym Śląsku – kopalnia „Brandenburg”, czyli późniejsza „Walenty – Wawel” należąca do słynnego śląskiego rodu Ballestremów.
Pierwsze informacje na temat kopalni „Brandenburg” pochodzą już z 1752 roku, kiedy należała jeszcze do barona von Stechow, by pod koniec XVIII wieku przejść na własność rodu Ballestremów, którzy dzięki inwestycjom i wykorzystaniu kolei rozbudowali zakład, uzyskując jednocześnie nowe pola eksploatacyjne węgla kamiennego.
Kopalnia „Brandenburg”, czyli późniejsza „Walenty – Wawel” fot. Tomasz Sanecki, zdjęcie archiwalne – Śląska Biblioteka Cyfrowa: „KWK Wawel” – Autor: fotograf Pierzchalski Stefan, data i miejsce wydania: Katowice – 1922-1930, źródło: Śląska Biblioteka Cyfrowa, sygnatura: G 454/78 III, domena publiczna.
Wraz z rozbudową kopalni, przyłączano do niej kolejne pola eksloatacyjne /1856 rok/, a w następnych dziesięcioleciach w wyniku następnych zmian gospodarczych kopalnia „Brandenburg” została przemianowana na „Wawel”, by w 1931 roku połączyć ją z inną starą kopalnią „Wolfgang”, późniejsza „Walenty”, tworząc tym samym jeden podmiot gospodarczy – najpierw „Wolfgang – Wawel” a od 1936 roku „Walenty – Wawel”.
Kopalnia „Walenty – Wawel” funkcjonowała pod taką nazwą aż do 1971 roku, kiedy doszło do jej połączenia z KWK „Paweł”, tworząc nowy podmiot gospodarczy – KWK „Wawel”, który przetrwał do 1995 roku. Wówczas na podstawie decyzji Ministra Handlu i Przemysłu KWK „Wawel” postawiono w stan likwidacji poprzez połączenie z KWK „Pokój” w Rudzie Śląskiej, a ostatnią „przysłowiową” tonę węgla wydobyto z KWK „Wawel” 28 maja 1997 roku.
Warto podkreślić, że po koplani „Brandenburg”, późniejszej „Wawel” pozostały w Rudzie Śląskiej przy ul. Marii Konopnckiej 18 i Szyb Bartosza 8-12 niezwykle cenne zabudowania, na które składają się między innymi: zespół zabudowań dawnego szybu „Franciszek” z końca XIX wieku, który obejmuje obiekty: maszynownię szybu „Franciszek”, kotłownię i komin, nadszybie szybu „Franciszek” oraz wieżę wyciągową oraz budynek straży pożarnej i stacji ratownictwa, administracyjny, rozdzielnię, a także budynki dawnej stajni i kuźni.
Na tle wymienionych obiektów szczególną uwagę zasługują obiekty: remizy strażackiej, któremu nadano cechy zamkowej wieży i wyposażono w liczne ornamenty, co sytuuje budynek, jako jeden z najbardziej oryginalnych, zachowanych do dziś obiektów poprzemysłowych związanych z górnictwem węgla kamiennego, a także sam szyb „Franciszek”, wpisany decyzją wojewódzkiego konserwatora zabytków 29 sierpnia 1984 roku /pod numerem w rejestrze: 1324/84/ na listę zabytków nieruchomych województwa katowickiego, którego stalową konstrukcję znajdującą się w nadszybiu wyprodukowan we Friedenshütte, czyli Hucie „Pokój”.
Tym samym pozostałości po dawnej Kopalni Węgla Kamiennego „Wawel”, w tym zespół zabudowań dawnego szybu „Franciszek” w Rudzie Śląskiej są nie tylko historyczną pozostałością po jednej z najstarszych kopalni na Górnym Śląsku, ale stanowią również materialne dziedzictwo poprzemysłowe regionu śląskiego.