Kopalnia węgla kamiennego „Saturn” w Czeladzi powstała w 1887 roku z inicjatywy potentata w produkcji cynku księcia Hugona zu Hohenlohe-Oehringen, który otrzymał koncesję na wydobycie węgla z pól górniczych „Saturn”, „Herkules”, „Jupiter” i „Angelius”. W 1900 roku kopalnia stała się własnością łódzkich przemysłowców Alfreda Biedermanna oraz Karola von Scheiblera, którzy powołali Spółkę Akcyjną Towarzystwa Górniczo-Przemysłowego „Saturn”. Stale rozwijająca się kopalnia nie tylko zmieniła krajobraz Czeladzi, ale również przyczyniła się do powstania pod koniec XIX i na początku XX wieku kolonii robotniczej, a więc budynków mieszkalnych dla górników pracujących w kopalni, a także pracowników dozoru technicznego i urzędników.
Podczas II wojny światowej kopalnia stała się własnością koncernu Preussag, zaś od 1945 roku została włączona do Dąbrowskiego Zjednoczenia Przemysłu Węglowego. W 1950 roku KWK „Saturn” została przemianowana na KWK „Czerwona Gwardia”, a do dawnej nazwy wrócono dopiero po zmianie ustroju w Polsce w 1990 roku. W okresie PRL-u, do kopalni włączono w 1976 roku KWK „Milowice-Czeladź”, tworząc kopalnię trzyruchową.





Po ponad stu latach fedrowania dawne obiekty nadal służą mieszkańcom
Na przełomie lat osiemdziesiątych i dziewięćdziesiątych XX wieku, a więc w okresie transformacji gospodarczej rozpoczął się proces likwidacji KWK „Saturn”. W stan likwidacji kopalnię postawiono 1 stycznia 1993 roku, a proces ten zakończono 31 grudnia 1996 roku. W 2003 roku prawo własności obiektów po dawnej kopalni przejęło Miasto Czeladź, dzięki czemu w pokopalnianych budynkach działa nie tylko Muzeum Saturn znajdujące się w przedwojennej neoklasycystycznej willi będącej dawniej mieszkaniem dyrektora KWK „Saturn”, ale w dawnej kopalnianej elektrowni funkcjonuje Galeria Sztuki Współczesnej „Elektrownia”, w której odbywają się wystawy i koncerty, a obiekt od 2010 roku włączono do Szlaku Zabytków Techniki Województwa Śląskiego.
Ciekawostką jest, że KWK „Saturn” prowadziła eksploatację węgla kamiennego aż pod pięcioma miastami: Czeladzią, Będzinem, Siemianowicami Śląskimi, Sosnowcem i Katowicami.
Dawne szyby kopalniane KWK „Saturn”
Zgodnie z Kartą Zespołu Archiwalnego Nr 20 dawnej KWK „Saturn” pochodzącej z Wyższego Urzędu Górniczego – Archiwum Dokumentacji Mierniczo-Geologicznej, koplania posiadała następujące szyby:
- w 1887 roku ukończono szyb I;
- do 1890 roku powstał szyb II;
- kopalnia posiadała szyby pomocnicze: „Hieronim”, „Aleksander” i „Antoni”;
- w 1938 roku wybudowano szyb „Korneliusz”;
- po 1976 roku w obrębie Ruchu I działało 5 szybów, w obrębie Ruchu II działało 8 szybów, zaś w obrębie Ruchu III działało 5 szybów.
Największe wydobycia KWK „Saturn” /KWK „Czerwona Gwardia”/ zanotowano w 1979 roku na poziomie 2 880 000 ton węgla kamiennego.





Zdjęcia:
Kopalnia węgla „Saturn” w Czeladzi – wigok ogólny, Data wydarzenia: 1936-11, Sygnatura: 1-G-1244-4, źródło: Narodowe Archiwum Cyfrowe, domena publiczna;
Kopalnia węgla „Saturn” w Czeladzi – wigok ogólny, Data wydarzenia: 1936-11, Sygnatura: 1-G-1244-1, źródło: Narodowe Archiwum Cyfrowe, domena publiczna;
Kopalnia węgla „Saturn” w Czeladzi – wigok ogólny, Data wydarzenia: 1936-11, Sygnatura: 1-G-1244-2, źródło: Narodowe Archiwum Cyfrowe, domena publiczna;
Kopalnia węgla „Saturn” w Czeladzi – widok zewnętrzny, Sygnatura: 1-G-1243, źródło: Narodowe Archiwum Cyfrowe, domena publiczna;
Kopalnia węgla „Saturn” w Czeladzi – wigok ogólny, Data wydarzenia: 1936-11, Sygnatura: 1-G-1244-3, źródło: Narodowe Archiwum Cyfrowe, domena publiczna;
Kopalnia „Saturn”. Gmach zarządu kopalni, Autor: Altman Bronisław, Altman Stanisław, Wydawca: Zakład Fotograficzny „Bracia Altman”, Miejsce wydania: Sosnowiec, Data wydania: [po 1918], Źródło: Fot. 11800 I, źródło: Śląska Biblioteka Publiczna, domena publiczna;
Kopalnia „Saturn”, Autor: Altman Bronisław, Altman Stanisław, Wydawca: Zakład Fotograficzny „Bracia Altman”, Miejsce wydania: Sosnowiec, Data wydania: [po 1918], Fot. 11426 I, źródło: Śląska Biblioteka Publiczna, domena publiczna;
Kopalnia „Saturn” pod Sosnowcem, Wydawca: A. Czarnomski, Data wydania: 1912, Źródło: 164 „S” – Śląska Biblioteka Publiczna, Lokalizacja oryginału: Miejska Biblioteka Publiczna w Czeladzi,
Kopalnia „Saturn” w Czeladzi, hala maszyn, Autor: Altman Bronisław, Altman Stanisław, Wydawca: Zakład Fotograficzny „Bracia Altman”, Miejsce wydania: Sosnowiec, Data wydania: [po 1918], Źródło: Fot. 11428 I, źródło: Śląska Biblioteka Publiczna, domena publiczna;
Kopalnia „Saturn”. Dom zborny i łaźnia dla górników, Autor: Altman Bronisław, Altman Stanisław, Wydawca: Zakład Fotograficzny „Bracia Altman”, Miejsce wydania: Sosnowiec, Data wydania: [po 1918], Źródło: Fot. 11800 I, źródło: Śląska Biblioteka Publiczna, domena publiczna.