4 lipca 1943 roku w katastrofie w Gibraltarze zginął premier i Wódz Naczelny gen. Władysław Sikorski. Śmierć gen. Władysława Sikorskiego oznaczała całkowite osłabienie pozycji Polski na arenie międzynarodowej, a zwłaszcza wobec sojuszników: Wielkiej Brytanii i Stanów Zjednoczonych. Ponadto miała ona ogromny wpływ na późniejsze losy Polski, która izolowana była przez Józefa Stalina dążącego do objęcia naszego kraju strefą radzieckich wpływów po zakończeniu II wojny światowej. Do dziś okoliczności katastrofy w Gibraltarze nie zostały w pełni wyjaśnione.
Generał Władysław Sikorski pełniący funkcję premiera od 30 września 1939 roku był nie tylko wybitnym dowódcą wojskowym, ale przede wszystkim politykiem, który walczył o polską sprawę i utrzymanie pozycji Polski wśród krajów sojuszniczych przede wszystkim Wielkiej Brytanii i Stanów Zjednoczonych. Sikorski doprowadził również do normalizacji i nawiązania stosunków ze Związkiem Radzieckim, podpisując tzw. układ Sikorski – Majski, który wywołał jednak kryzys gabinetowy w Rządzie RP na uchodźstwie.
Sytuacja w stosunkach polsko-radzieckich zmieniła się kiedy Niemcy odkryli /ogłaszając tę informację w kwietniu 1943 roku/ w Katyniu masowe groby pomordowanych polskich oficerów, którzy trafili do radzieckiej niewoli w 1939 roku. Doprowadziło to do spięcia pomiędzy Polską i ZSRR, tym bardziej, że Sikorski poprosił Międzynarodowy Czerwony Krzyż o zbadanie sprawy, odrzucając tym samym sowiecką interpretację zbrodni w Katyniu, w wyniku czego Związek Radziecki zerwał ostatecznie stosunki z Rządem RP na uchodźstwie i rozpoczął formowanie „własnego polskiego rządu”.
Sytuacja Sikorskiego zarówno jako premiera RP oraz Naczelnego Wodza Polskich Sił Zbrojnych po ogłoszeniu sprawy katyńskiej i zerwaniu stosunków przez ZSRR była trudna ze względu na postawę pozostałych dwóch sojuszników. Zarówno Wielka Brytania, jak i Stany Zjednoczone nie chciały pogarszać swoich stosunków ze Stalinem, tym bardziej, że Związek Radziecki ponosił największy ciężar walk z Wehrmachtem.
Generała Władysław Sikorski zginął w katastrofie pod Gibraltarem 4 lipca 1943 roku. Z katastrofy uratował się jedynie pilot samolotu – Czech Eduard Prchal, który został wyrzucony z kabiny samolotu w momencie uderzenia o powierzchnię wody. Według oficjalnej wersji wydarzeń przyczyną katastrofy było zablokowanie sterów, a kluczowym dowodem miały być właśnie zeznania ocalałego czeskiego pilota. Katastrofa gibraltarska i śmierć premiera Sikorskiego do dziś budzi wątpliwości historyków. Według wielu teorii doszło w Gibraltarze do zamachu na życie premiera Rządu RP na uchodźstwie, za którym mogli stać Brytyjczycy, Rosjanie, Niemcy, a nawet niechętni generałowi Polacy.
Odnalezione ciało gen. Sikorskiego zostało przetransportowane na pokładzie niszczyciela ORP „Orkan” do Wielkiej Brytanii. Władysław Sikorski został pochowany na cmentarzu lotników polskich w Newark koło Nottingham. W 1993 roku dzięki staraniom rządu polskiego jego szczątki przewieziono do Polski i złożono w krypcie katedry na Wawelu. W listopadzie 2008 roku wyjęto je z trumny i szczegółowo przebadano, po czym ponownie złożono w krypcie katedry. Ustalono, że generał zginął w wyniku obrażeń wielu narządów, typowych dla ofiar katastrof komunikacyjnych, jednak kluczowe dla wyjaśnienia śmierci generała i premiera Sikorskiego byłyby dokumenty, które rząd brytyjski utajnił jednak na 50 lat, po czym przedłużyli ich utajnienie aż do 2033 roku, co może sugerować, że Brytyjczycy nie chcą, aby prawda dotycząca śmierci gen. Władysława Sikorskiego ujrzała światło dzienne.
Do dzisiaj wielu historyków zadaje sobie pytanie czy doszło do zamachu na życie gen. Sikorskiego, a jeśli tak, kto na nim mógł skorzystać?
Zdjęcia:
Sikorski Władysław – generał, premier RP, Naczelny Wódz, źródło: Narodowe Archiwum Cyfrowe, data wydarzenia: 1940 – 1943, autor: Datka Czesław, sygnatura: 18-94;
Generałowie Władysław Sikorski (4. z lewej) i Gustaw Paszkiewicz (3. z lewej) oraz min. Stanisław Kot (2. z lewej) przed frontem kompanii honorowej; źródło: Narodowe Archiwum Cyfrowe, data wydarzenia: 7 lutego 1941 roku, Sygnatura: 24-365-5, domena publiczna;
Wniesienie trumny z ciałem gen. Władysława Sikorskiego na ORP “Orkan”, na którym przewieziono je do Wielkiej Brytanii. Widoczni: kondukt pogrzebowy, duchowieństwo, pododdziały wojska, data wydarzenia: lipiec 1943 roku, Sygnatura: 21-35-2, źródło: Narodowe Archiwum Cyfrowe, domena publiczna.