KARTKA Z KALENDARZA – 16 GRUDNIA

16 grudnia 1922 roku Gabriel Narutowicz, pierwszy prezydent Rzeczypospolitej Polskiej został zastrzelony w gmachu warszawskiego Towarzystwa Zachęty Sztuk Pięknych przez artystę malarza Eligiusza Niewiadomskiego.

Gabriel Narutowicz 9 grudnia 1922 roku został wybrany przez Zgromadzenie Narodowe na pierwszego prezydenta odrodzonej w 1918 roku Rzeczypospolitej Polskiej. Swój urząd sprawował zaledwie kilka dni.

Wybory prezydenckie przeprowadzono 9 grudnia 1922 roku. Kandydatami do fotelu prezydenta byli: Ignacy Daszyński – kandydat PPS, Stanisław Wojciechowski z listy PSL „Piast”, Jan Baudouin de Courtenay popierany przez mniejszości narodowe, hrabia Maurycy Zamoyski popierany przez środowiska związane z prawicą oraz Gabriel Narutowicz, który wystartował z listy PSL „Wyzwolenie”.

Naczelnik Państwa Józef Piłsudski podczas rozmowy z nowo wybranym prezydentem Gabrielem Narutowiczem w Belwederze, Data wydarzenia: 10 grudnia 1922 roku, Sygnatura: 22-242, źródło: Narodowe Archiwum Cyfrowe, domena publiczna

Dwie pierwsze tury wyborów nie wyłoniły pierwszego prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, dopiero w trzeciej turze Gabriel Narutowicz głosami lewicy, PSL „Piast” oraz mniejszości narodowych pokonał hrabiego Maurycego Zamojskiego i został wybrany na prezydenta RP. Gabriel Narutowicz otrzymał 289 głosów, Zamoyjski 227 głosów.

11 grudnia Narutowicz został zaprzysiężony na urzędzie prezydenta, zaś 14 grudnia Józef Piłsudski przekazał władzę nowemu prezydentowi. Zarówno Józef Piłsudski, jak i nowo wybrany prezydent odebrali defiladę oddziałów wojska na dziedzińcu Belwederu, a następnie zjedli śniadanie w czasie, którego Piłsudski powiedział do Narutowicza:

„Panie Prezydencie jako jedyny oficer polski służby, który nigdy przed nikim nie stawał na baczność, staję oto na baczność przed Polską, którą ty reprezentujesz, wznosząc toast: Pierwszy Prezydent Rzeczypospolitej niech żyje”.

Gabriel Narutowicz, fotografia portretowa, żródło: autor: Wolski Saryusz, sygnatura: 1-A-1267, Narodowe Archiwum Cyfrowe, domena publiczna

Wybór Gabriela Narutowicza na urząd prezydenta Polski wywołał gwałtowne protesty. Już 11 grudnia doszło do protestów w Warszawie, gdzie zwolennicy Maurycego Zamoyskiego próbowali zablokować zaprzysiężenie Narutowicza na prezydenta poprzez niedopuszczenie posłów i samego prezydenta elekta do gmachu Sejmu.

16 grudnia Gabriel Narutowicz podczas odwiedzin Towarzystwa Zachęty Sztuk Pięknych w Warszawie został zamordowany przez malarza Eligiusza Niewiadomskiego, który oddał trzy strzały do prezydenta. Zamachowcem okazał się malarz i krytyk sztuki Eligiusz Niewiadomski. W czasie procesu tłumaczył, że początkowo planował zamach na Józefa Piłsudskiego, w którym widział głównego sprawcę chaosu, który jego zdaniem panował w Polsce.

Proces Eligiusza Niewiadomskiego rozpoczął się 30 grudnia 1922 roku. Zakończył się dla niego wyrokiem śmierci, a wykonano go 31 stycznia 1923 roku, gdy pluton egzekucyjny na stokach warszawskiej Cytadeli rozstrzelał mordercę pierwszego polskiego prezydenta.

20 grudnia 1922 roku, a więc kilka dni po zabójstwie prezydenta Gabriela Narutowicza, Zgromadzenie Narodowe wybrało Stanisława Wojciechowskiego na nowego prezydenta Polski.

Zdjęcia:

Gabriel Narutowicz – fotografia portretowa, źródło: Narodowe Archiwum Cyfrowe, Sygnatura: 1-A-1268;

Eligiusz Niewiadomski, 16 grudnia zamordował prezydenta Gabriela Narutowicza, źródło: za Wikimedia Commons, domena publiczna;

Warta honorowa przy sarkofagu Gabriela Narutowicza w katedrze św. Jana w Warszawie, źródło: data wydarzenia: 16 grudnia 1933 roku, sygnatura: 1-A-1273-1, Narodowe Archiwum Cyfrowe;

Obwieszczenie [Inc.:] Niepoczytalna ręka dokonała dnia 16 grudnia ohydnego mordu na osobie Najwyższego Dostojnika Rzeczypospolitej Pana Prezydenta Narutowicza […] : Warszawa, dnia 16 grudnia 1922 r., Współautor: Darowski, Ludwik (1881-1948), Sygnatura: DŻS IA 6f1 1922 Warszawa, źródło: Biblioteka Narodowa, domena publiczna.

Scroll to Top