Tajemnicze Archiwa „Riese” - recenzja książki

Książka Romualda Owczarka oparta na dotąd niepublikowanych  i  dokładnie przeanalizowanych dokumentach archiwalnych ukazuje historię powstawania jednego z największych i najtajniejszych projektów budowlanych III Rzeszy, czyli projektu „Riese” /”Olbrzym”/. Uzupełniając materiał źródłowy o nowe publikacje zagraniczne, a szczególnie poświęcone architektom i budowniczym obiektów wchodzących w skład „Riese”, autor rozprawia się z niektórymi hipotezami dotyczącymi przeznaczenia „Riese”, tym bardziej, że powstały one zanim światło dzienne ujrzały pierwsze znaczące dokumenty na temat realizowanego w Górach Sowich projektu. Ciekawostką dla czytelnika z pewnością będą ukazane przez autora spory między niemieckimi dygnitarzami w sprawie koncepcji i zarządzania budową kompleksu „Riese”, transfery środków pieniężnych na ten cel oraz zeznania, jakie po wojnie składały osoby zaangażowane w jego budowę.

Tajemnicze Archiwa Riese - Podziemna Kwatera Adolfa Hitlera w Górach Sowich

Owczarek gromadząc przez kilkanaście lat dokumentację związaną z „Riese” skrupulatnie uzupełniał teczki o nowe dokumenty dotyczące różnego przeznaczenia obiektów, m.in.: na kwaterę Führera, fabryki zbrojeniowe, tajne ośrodki naukowe, gdzie mogłaby powstać broń atomowa czy miejsca, gdzie hitlerowscy dygnitarze mieli zamiar ukryć depotyzy III Rzeszy. Wałbrzyski pasjonat historii opisując wygląd poszczególnych kompleksów, sztolni oraz obiektów budowlanych wchodzących w skład „Riese”, nie wskazuje ich przeznaczenia nie mając stuprocentowej pewności, tym samym nie tworzy kolejnych niesprawdzonych hipotez. Dobrym przykładem jest tutaj opisana w rozdziale „Organizacja Frontu Robót” jedna z najbardziej tajemnicznych budowli wchodzących w skład „Riese”, czyli naziemne obiekty Osówki: „Kasyno” i „Siłownia”. Autor przedstawia powierzchnię obiektów, grubość stropów, ścian i ich wygląd, jednak mimo wielu hipotez pojawiających się wśród eksploratorów, nie decyduje się na poparcie żadnej z nich, lecz wprost pisze, że: „Rzeczywistego przeznaczenia obu obiektów nie udało się do dziś wyjaśnić”.

Autor w swojej publikacji obala również mity związane z budową „Riese”. Jednym z nich jest hipoteza, że „...brak spektakularnego sukcesu przy realizacji Anlage Riese wynikać mógł ze zbyt małego profesjonalizmu zatrudnionych firm. Było wręcz odwrotnie...” pisze Owczarek, który dokonując w swojej książce przeglądu przedsiębiorstw biorących udział w budowie „Riese” wskazuje, że były w nią zaangażowane firmy o niezwykle dużej renomie i ze znakomitą kadrą inżynierską, jak np. przedsiębiorstwo „Sager & Woerner”, w której pracowali m.in. Fritz Todt, szef Organizacji Todt, czy jego bliski współpracownik Xaver Dorsch. Z drugiej strony autor wylicza jednak problemy związane z budową „Riese”. Jednymi z największych były kwestie sanitarne i wyżywienia. Owczarek wylicza niestosowanie się do zaleceń lekarzy, pojawiające się w wielu podobozach problemy z tyfusem, niedożywienie więźniów, ale również nie dostosowanie podobozów do przyjęcia więźniów i ich przeludnienie.

Czytając książkę Romualda Owczarka poznamy kulisy rywalizacji Speera z Dorschem, ingerencję Hitlera w kwestię personalne w ministerstwie rządzonym przez Speera, ale również wybitnych inżynierów zaangażowanych w budowę „Riese”, jak prof. Fritza Leonhardta, Wolfahrta Adrä czy Willy Stöhra oraz prof. Otto Grafa, z którym konsultowano możliwość użycia gnejsu przy produkcji betonu wykorzystywanego do budowy „Riese”. Ponadto autor wiele miejsca poświęcił kosztom budowy kompleksów „Riese”, których skala mogła wynosić nawet od 130 do 150 mln marek, współpracy Dorscha z wywiadem amerykańskim po wojnie oraz poddaje analizie list Xavera Dorscha do Alberta Speera, w którym jednoznacznie pojawia się informacja, że w Górach Sowich budowano Führerhauptquartier, czyli kwaterę główną Adolfa Hitlera. Owczarek wskazuje wręcz, że Hitler dał do zrozumienia osobom odpowiedzialnym za budowę kwatery, że został wprowadzony w błąd, co do czasu jej zakończenia, a sama budowa „Riese” dla Organization Todt okazała się na podstawie dostępnych dokumentów jedną z największych porażek. Warto także dodać, że autor nie tylko opiera się na dokumentacji, ale także na relacjach najważniejszych osób w III Rzeszy, które po wojnie wspominały o budowie kwatery głównej Hitlera na Dolnym Śląsku. Przytoczone relacje Erharda Milcha, głównego zbrojmistrza Luftwaffe, Alberta Speera czy Nicolausa von Beelowa - adiutant ds. Luftwaffe Adolfa Hitlera, jasno wskazują, że Dolny Śląsk pod koniec wojny odgrywał w planach najwyżyszych dygnitarzy niemieckich, w tym samego Hitlera ważna rolę.

Reichsminister Albert Speer oraz Xaver Dorsch - Dyrektor Ministerialny, Szef Centrali Organizacji Todt, źródło: Bundesarchiv, Bild 183-B22744 / Weinbach / CC-BY-SA 3.0

Publikacja Romualda Wieczorka pasjonatów historii i tajemnic Dolnego Śląska z czasów II wojny światowej z pewnością nie zawiedzie. Autor opierając się na dokumentach podaje konkretne fakty, obala mity i hipotezy, jakie narosły wokół „Riese”, ale przede wszystkim pokazuje z jakimi trudnościami borykali się Speer, Dorsch oraz inżynierowi zatrudnieni przy budowie kompleksu „Riese” w Górach Sowich. Można przyjąć stwierdzenie, że budowa  „Riese” przerosła możliwości III Rzeszy i jak pokazuje autor była jedną z największych porażek Organisation Todt.

O autorze: Romuald Owczarek – wałbrzyski pasjonat badań archiwalnych dokumentów z lat II drugiej wojny światowej. Autor książek: „U bram Riese”, „Zagłada Riese” oraz „Zapomniane fabryki zbrojeniowe Hitlera”. Warto podkreślić, że Romuald Owczarek jako pierwszy opisał odnalezione archiwa Przedsiębiorstwa Poszukiwań Terenowych we Wrocławiu, odszukał dokumentację dotyczącą fabryki amunicji w Miłkowie, dzisiaj Ludwikowice Kłodzkie oraz udowodnił, że archiwa w Radomierzycach, z którymi miał być związany premier Piotr Jaroszewicz okazały się fikcją.

Autor: Romuald Owczarek;
Tytuł: „Tajemnicze Archiwa Riese”;
Wydawca: Wydawnictwo Technol;
Miejsce i rok wydania: Kraków 2023;
Liczba stron: 400;
Cena: 47,25 zł;
Książkę można zakupić w Wydawnictwie Technol