Sahara Zachodnia. Ostatnia afrykańska kolonia

Ten leżący w Afryce Północnej obszar do dzisiaj nie ma ustalonego statusu międzynarodowego, a prawa do niego rości sobie Maroko, które w ostatnim czasie otrzymało silne wsparcie ze strony Stanów Zjednoczonych. Amerykanie uznali bowiem suwerenność Maroka nad Saharą Zachodnią w zamian za nawiązanie przez Królestwo Maroka stosunków z Izraelem. Mimo że Maroko rości sobie pretensje do terytorium Sahary Zachodniej, od lat siedemdziesiątych XX wieku o ziemie te toczy się walka z powstałą w 1973 roku  organizację niepodległościową „Polisario”, walczącą o wolność.

Obszar Sahary Zachodniej do dzisiaj uznawany jest za ostatnią kolonię afrykańską, a nieuregulowany jego status ma wpływ na sytuację w tym kraju, który od 1884 roku do połowy lat 70-tych XX wieku był hiszpańskim protektoratem nazywanym Saharą Hiszpańską. Obszar liczący około 266 tys. km kw. na którym odkryto bogate złoża fosforytu, tytanu, rudy uranowej, ale również znajdujące się przy wybrzeżu obfite w ryby strefy oraz prawdopodobnie złoża ropy naftowej i gazu był przedmiotem zainteresowania dwóch sąsiadów Sahary Zachodniej.

Okazją do przejęcia tego bogatego w złoża kraju było wycofanie się z Sahary Zachodniej Hiszpanów, co z jednej strony doprowadziło do powstania organizacji „Polisario”, która ogłosiła niepodległość, zaś z drugiej do interwencji Maroka i Mauretanii. W 1975 roku w ramach akcji zwanej „Zielonym Marszem” około 300 tysięcy Marokańczyków wkroczyło na tereny Sahary Hiszpańskiej, zaś Hiszpania nie chcą prowadzić wojny z Królestwem Maroka zdecydowała się 14 listopada 1975 roku podpisać w Madrycie umowę z Mauretanią i Marokiem. Układ przewidywał, że 2/3 terenu obejmie Maroko, zaś 1/3 – południową część – Mauretania.

Mimo układu w Saharze Zachodniej doszło do krwawego konfliktu, w którym starły się wojska „Polisario” wspierane przez Algierię z armią marokańską i mauretańską. Początkowo wojska „Polisario” odnosiły sukcesu, zwłaszcza w starciu z wojskami mauretańskimi, które uratowała interwencja francuska. W 1979 roku Mauretania wycofała się z wojny, a w latach osiemdziesiątych XX wieku uznała niepodległość Sahary Zachodniej. Ze zdobyczy terytorialnych i panowaniu nad Saharą nie zrezygnowało jednak Królestwo Maroka. Wojsko marokańskie używając lotnictwa zbombardowało pozycje walczących o niepodległość Saharyjczyków, zmuszając ludność opowiadającą się za niepodległością do ucieczki do Algierii. 

Marokańczykom mimo przewagi nie udało się pokonać „Polisario”, jednak w 1991 roku pod egidą Organizacji Narodów Zjednoczonych doszło do zawarcia rozejmu, który w 2020 roku został po 29. latach zerwany, kiedy w listopadzie 2020 roku doszło do starć między wojskami marokańskimi a Saharyjską Armią Narodowowyzwoleńczą. Ponadto Stany Zjednoczone uznały suwerenność Maroka nad Saharą Zachodnią w zamian za nawiązanie przez Królestwo Maroka stosunków z Izraelem. Tę decyzję rządu amerykańskiego odrzucili przedstawiciele Saharyjskiej Arabskiej Republiki Demokratycznej, którzy podkreślili, że nadal prowadzona będzie walka o niepodległość i zrzucenie marokańskiej okupacji Sahary Zachodniej, co może doprowadzić do wznowienia krwawego konfliktu w północnej Afryce.

Warto podkreślić, że około 40 państw na świecie uznało niepodległość Sahary Zachodniej, między innymi: Mauretania, która początkowo toczyła wojnę z Saharą Zachodnią, ale również Algieria, Republika Południowej Afryki, Tanzania, Libia, Iran czy Meksyk. Wiele jednak krajów nie akceptuje suwerenności tego kraju, w którym od lat siedemdziesiątych XX wieku trwa konflikt, a Organizacja Narodów Zjednoczonych nie potrafi go rozwiązać ze względu na wciąż istniejące spory polityczne wokół tego afrykańskiego obszaru.

Artykuł powstał na podstawie m.in. następujących opracowań:
Czubiński Antoni , Historia Powszechna XX wieku, Poznań 2003;
Pajewski Janusz, Historia Powszechna 1871-1918, wyd. 9, Warszawa 2002;
Zarys Historii Afryki i Azji 1869-1996, Historia konfliktów, red. A. Bartnicki, Warszawa 1996.
Artykuły ogólnodostępne poświęcone Saharze Zachodniej.