Wyprawa do Egiptu – Zamach Stanu 18 Brumaire`a

Brak możliwości ataku na Wielką Brytanię spowodował, że Talleyrand rzucił hasło opanowania Egiptu, na co przystał Dyrektoriat i sam Bonaparte. Atak na Egipt i jego opanowanie pozwoliłoby opanować w dalszym aspekcie kolonie angielskie w Indiach i zwiększyć obroty handlowe Francji na Wschodzie. 19 maja 1798 roku z Tulonu wyruszyła ekspedycja Bonapartego, która po drodze zajęła Maltę, gdzie stolica La Valleta została poddana 13 czerwca 1798 przez Wielkiego Mistrza Zakonu Joannitów von Hompescha. Kiedy armia francuska przybyła do Egiptu, 21 lipca 1798 roku pod Piramidami Bonaparte rozbił armię paszy i bejów złożoną z Mameluków, a Bonaparte wkroczył do Kairu. 1 sierpnia 1798 roku admirał Nelson pod Aby-Kir rozbił flotę francuską, ale Bonaparte zdecydował się prowadzić dalej działania wojenne. We wrześniu 1798 roku Turcja wypowiedziała wojnę Francji, co spowodowało, że Bonaparte wkroczył do Palestyny, aby powstrzymać armię turecką, gdzie rozbił pod Tabor 17 kwietnia 1798 armię turecką.

Następny cel Akka nie została zdobyta, która była broniona przez francuskiego emigranta Phelippeaux. Francuzi w Egipcie stworzyli własną pocztę, naprawiano kanały, wydawano nowe zarządzenia w sprawie higieny, otwarto przedstawicielstwo narodowe, lecz opozycja egipska doprowadziła do wybuchu powstania w Kairze, które w październiku 1798 zostało stłumione. 22 sierpnia 1798 roku Bonaparte opuścił Egipt, pozostawiając armię gen. Kleberowi. W wrześniu 1798 roku do wojny przeciwko Francji oprócz Wielkiej Brytanii, włączyły się Turcja, Król Neapolu Ferdynand IV, którego żona Maria Karolina, wspierana przez kochankę Nelsona Emmę Hamilton doprowadziła do namowy męża, który rozpoczął działania wojenne przeciwko Francji. Jednak gen. Championnet rozbił armię neapolitańską pod Civita Castellana 4 grudnia 1798 roku i zajął Rzym, gdzie wkroczyła armia gen. Kniaziewicza. 23 stycznia 1799 roku został zajęły Neapol, gdzie ogłoszono powstanie Republikę Partenopejskiej.

W lutym wypędzono króla Karola Emanuela II z Piemontu i przyłączono Piemont do Francji, a w marcu z Toskanii uciekł książę Ferdynand III. Wkrótce do koalicji angielsko-turecko-neapolitańskiej przystąpił car rosyjski Paweł I, który otrzymując zgodę na przemarsz przez terytorium Austrii przyłączył się czynnie do wojny. Zgoda na przemarsz wojsk rosyjskich przez Austrię spowodował, że Francja wypowiedziała wojnę Austrii, a toczone rokowania między krajami Rzeszy a Francją w Rastatt 28 kwietnia 1799 roku zostały przerwane po zamordowaniu 2 posłów francuskich. Wojna początkowo przynosiła II koalicji antyfrancuskiej sukcesy, między innymi gen. Fiodor Uszakow odbił wraz z flotą rosyjsko-turecką Wyspy Jońskie, a Angliscy odbili Maltę, zaś w Neapolu wybuchło powstanie antyfrancuskie, które zostało stłumione w czerwcy 1799 roku. na północy Włoch gen. Aleksander Suworow zajął Mediolan, a w bitwie między 17-19 czerwca 1799 roku nad rzeką Trebia odrzucił armię francuską gen. Macdonalda. Wkrótce Austria zdecydowała by wojska gen. Suworowa i Rimski-Korsakowa uderzyły na Francuzów w Szwajcarii. Tam jednak gen. Andre Massena rozbił wojska Korsakowa w 2 bitwach pod Zurychem 4 czerwca i 25-27 września 1799 roku, co spowodowało odrzucenie ze Szwajcarii wojsk rosyjskich.

Armia rosyjska została uratowana dzięki przedarciu się przez Przełęcz Świętego Gotarda i „Czarci Most” 25 września 1799 roku, wkrótce jednak brak działań ze strony Austriaków i Anglików spowodowało, że car Paweł I wycofał się z II koalicji, co dla Francji było bardzo korzystne, gdyż wewnątrz Francji – burżuazji francuska chciała pokoju, a tymczasem 11 maja 1798 roku Dyrektoriat unieważnił wybory do Rad Prawodawczych, w których duża sympatią darzono Jakobinów, a ponadto zaczęto popierać Tajne Organizacje Monarchistyczne wśród chłopów, którzy mieli dość coraz nowych poborów do wojska. W maju 1799 roku Barras musiał się zgodzić, aby Dyrektoriat przyjął do siebie Sieyesa, co spowodowało, że 17 czerwca 1799 roku obalono 3 dyrektorów i wybrano nowych: Barrasa, Sieyesa, gen. Merlina, jakobina Gohiera, żyrondystę Rogera-Ducosa.

Wkrótce Rady Prawodawcze ogłosiły prawo o zakładnikach, czyniąc krewnych emigrantów odpowiedzialnych za napady o charakterze publicznym, a także wprowadziła przymusową pożyczkę progresywną, co wzbudziło niezadowolenie burżuazji, która zaczęła się domagać powołania generała, który doprowadziłby do zakończenia wojny i dbał o interesy burżuazji. Kiedy 20 października w Frejus wyładował Bonaparte, grupa spiskowców z Sieyesem, Rogerem-Ducosem, Talleyrandem, Fouche, Barrasem i Lucjanem Bonaparte 9 listopada 1799 roku doprowadziła że za pośrednictwem Regniera Rada Starszych uchwaliła przeniesienie Rady Prawodawczych do Saint-Cloud koło Paryża, a komendę nad garnizonem Paryża i gwardią oddano Bonapartemu.

Po decyzji Rady Starszych Sieyes i Ducos złożyli urząd dyrektorów, później zrobił to Barras, a dwóch pozostałych internowano w Pałacu Luksemburskim przez gen. Moreau. 10 listopada 1799 spotkały się obie Rady w Saint-Cloud gdzie chciano zahamować zmiany ustrojowe, ale przewodniczący Rady Pięciuset Lucjan Bonaparte wezwał wojsko i rozpędzono Radę, zaś Rada Starszych powołała komisję złożoną z 3 konsulów, którzy zostali obrani przez Radę Pięciuset w osobach Sieyesa, Ducosa i Napoleona Bonaparte. 13 grudnia 1799 roku Bonaparte narzucił opracowana przez komisję konstytucję, która miała obowiązywać od 24 grudnia 1799 roku. Konstytucja roku 1799 tworzyła 4 Zgromadzenia Prawodawcze, władzę wykonawczą miał na 10 lat Konsul, pierwszym konsulem był Bonaparte, drugim Cambacerse, zaś trzecim Lebrun. Projekty praw wysuwał tylko pierwszy konsul, redagowała je Rada Stanu, omawiał zaś Trybunat, a przyjmowało lub odrzucało Ciało Prawodawcze.

Artykuł powstał w oparciu o następujące opracowania:

Baszkiewicz Jan, Historia Francji, wyd.4, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk 1999;

Price Roger, Historia Francji, Poznań 1993.

Żywczyński Mieczysław, Historia Powszechna 1789-1870, wyd. 11, Warszawa 2002.

Fot. Napoleon Bonaparte, Narodowa Galeria Sztuki w Waszyngtonie, Źródło/Fotograf The York Project, Distributed by DIRECTMEDIA Publishing GmbH