Wielka wojna Polaków 1914 – 1918 - Andrzej Chwalba

Zabójstwo Franciszka Ferdynanda 28 czerwca 1914 roku i wybuch I wojny światowej - miesiąc po tym wydarzeniu - miało katastrofalne skutki dla całej Europy. Dla Polaków wybuch wojny między dotychczasowymi sojusznikami – Niemcami, Austro – Węgrami a carską Rosją dało nadzieję na odzyskanie niepodległości po ponad wieku niewoli. Marzenia Polaków po czterech latach wojny ziściły się, a Rzeczpospolita Polska znowu pojawiła się jako niepodległe i suwerenne państwo na mapie Europy.

Jakie jednak znaczenie miała Wielka Wojna w latach 1914 – 1918 dla Polaków? Jaką politykę prowadzili Polacy wobec zaborców? Jak odnosili się do walki po stronie zaborców i wreszcie jakie działania podjęli polscy politycy i wojskowi walcząc o niepodległą Polskę? Tematy te podjął w publikacji „Wielka wojna Polaków 1914 – 1918” jeden z najbardziej znanych polskich historyków Andrzej Chwalba.

W książce autor łączy ze sobą wydarzenia polityczne, społeczne z historią wojskowości, traktując je jako całość. Warto dodać, że krakowski historyk opisuje również działania wojenne, które toczyły się na ziemiach polskich pod zaborami. Miały one przecież szczególne znaczenie dla ludności polskiej zamieszkujące tereny, gdzie prowadzone były walki, jak również uczestniczyli w niej polscy żołnierze.

Ramy chronologiczne książki Andrzeja Chwalby wyznaczają dwa kluczowe wydarzenia w dziejach Europy – zabójstwo następcy tronu Austro – Węgier Franciszka Ferdynanda w Sarajewie 28 czerwca 1914 roku i odzyskanie przez Polskę niepodległości w listopadzie 1918 roku. Ponad cztery lata wojny odcisnęły wielkie piętno na ziemiach i ludności polskiej. Polski historyk sporo więc miejsca poświęcił udziałowi Polaków w walkach w armiach zaborców, ale przede wszystkim bitwom, jakie miały miejsce na polskich ziemiach – Tannenberg, Lwów, Przemyśl, Gorlice, Sochaczew czy Limanowa. Szczególnie ciekawe są przedstawione przez autora relacje dotyczące codziennego życia na terenach Polski pod zaborami. Przykładami są tutaj informacje dotyczące cenzury, restrykcji na terenach przygranicznych, ale także panującej panice szpiegowskiej.

W szczególności warto zwrócić uwagę na opisy polityki zaborców wobec Polaków, jak również stosunkowi ludności polskiej, ale również polskich polityków i wojskowych wobec władzy zaborców. W każdym z trzech zaborów była ona zupełnie inna. Widać to w szczególności porównując zabór niemiecki i austro-węgierski, gdzie różnicy były znaczące. Warto podkreślić, że w Austro – Węgrzech polscy politycy dążyli nawet do przekształcenia dualistycznej monarchii w trialistyczną, czyli Austro-Węgro-Polskę. Inaczej sytuacji wyglądała w zaborze niemieckim i rosyjskim, gdzie Polacy byli nieufni wobec tamtejszej władzy. Nawet w okresie kiedy wojska niemiecka zajęły ziemie polskie zaboru rosyjskiego, okupanci prowadzili tutaj politykę rabunkową, a kiedy przekonali się, że warto Polaków przekonać do poparcia nowej władzy, ich starania spełzły na niczym.

Historyk Uniwersytetu Jagiellońskiego w swojej pracy poświęcił również miejsce na opisy życia codziennego podczas trwającej wojny, zmianom społecznym, aktywności kościoła katolickiego, administracji okupacyjnej oraz gospodarce, która w wojennych realiach miala kluczowe znaczenie dla prowadzenia wojny. Do tej pory brakowało publikacji, która analizowałaby w całości sprawę Wielkiej Wojny w trzech zaborach. Historycy do tej pory skupiali się głównie na kwestiach politycznych i wojskowych, jednak praca Andrzeja Chwalby ujmuje zarówno te sprawy, jak również społeczne oraz religijne. Dlatego też polecam ją każdemu historykowi, a zwłaszcza tym zajmującym się okresem walki o niepodległość Polski z uwzględnieniem Wielkiej Wojny w latach 1914 – 1918.

Andrzej Chwalba – profesor historii, pracownik naukowy Instytutu Historii Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie. Wybitny znawca dziejów XIX i XX wieku, autor wielu publikacji, w tym między innymi: „Józef Piłsudski – historyk wojskowości”, „Historia Polski 1795–1918”, „Historia powszechna. 1989–2011” czy „Legiony Polskie 1914-1918”. Jest znawcą historii społecznej, relacji polsko – rosyjskich oraz dziejów Krakowa.

Autor: Andrzej Chwalba;
Tytuł: „Wielka wojna Polaków 1914 – 1918”;
Wydawca: Wydawnictwo PWN;
Miejsce i rok wydania: Warszawa 2018;
Liczba stron: 452;
Cena: 51,57 zł;
Książkę można zakupić u WYDAWCY