Utracone Imperium. Dlaczego Polska straciła status mocarstwa

Była jednym z największych i najludniejszych krajów w Europie. W szczytowym momencie swojej potęgi osiągnęła powierzchnię prawie 1 mln km2, a jej armia nie miała sobie równych na polach bitewnych. Mowa o Rzeczypospolitej Obojga Narodów, czyli związkowi Polski i Litwy, który na przełomie XVI i XVII wieku był postrachem Europy.

Dzisiaj Polska należy do krajów o średniej wielkości w Europie, jednak jeszcze czterysta lat temu nasz kraj należał do jednego z największych w Europie. Granice Rzeczypospolitej Obojga Narodów rozciągały się wówczas od Poznania aż po Smoleńsk /dzisiejsza Rosja/ oraz od Dorpatu /dzisiejsza Estonia/ aż po Kamieniec Podolski na Ukrainie, a powierzchnia Polski w 1618 roku osiągnęła 990 tys. km2, a więc była ponad trzykrotnie większa niż obecnie. Jak Polsce i Litwie, które w 1569 roku stworzyły jeden organizm państwowy – Rzeczpospolitą Obojga Narodów – udało się stworzyć prawdziwe imperium, które w XVIII wieku przestało istnieć i znikło z mapy Europy?

Zapraszam na kolejny wykład z cyklu „Spotkanie z Historią” do Miejskiej Biblioteki Publicznej w Bytomiu /plac Jana III Sobieskiego 3/. 8 marca o 17.00 opowiem nie tylko jak Polska stała się europejską potęgą, ale również omówię przyczyny upadku naszego kraju pod koniec XVIII wieku.

Prelekcja rozpocznie się od przypomnienia Unii Lubelskiej z 1569 roku, podczas które podjęto decyzję o połączenie Korony Polskiej i Wielkiego Księstwa Litewskiego w jedno państwo – Rzeczpospolitą Obojga Narodów. Połączenie obydwu tych krajów stworzyło jedno z największych i najludniejszych państw w XVI-wiecznej Europie. Po śmierci ostatniego Jagiellona na tronie polskim – Zygmunta II Augusta, Rzeczpospolita pod rządami kolejnych władców elekcyjnych powiększała swoją powierzchnię, osiągając w 1618 roku apogeum – 990 tysięcy km2. Podczas wykładu opowiem między innymi o wojnach Stefana Batorego z Moskwą, dzięki którym Polska umocniła swoje panowanie w Inflantach – dzisiejsza Łotwa i Estonia, jak również szczegółowo omówię znaczenie traktatu bytomsko – będzińskiego dla losów Rzeczypospolitej Obojga Narodów. Podczas prezentacji tego tematu wyjaśnię dlaczego między innymi Bytom wybrano na miejsce rokowań delegacji polskiej i cesarza Rudolfa II Habsburga, a także jakie podjęto tutaj decyzje, które miały wpływ na obsadę polskiego tronu na kolejne dziesięciolecia.

W kolejnej części wykładu przedstawione zostaną skutki wojny polsko – rosyjskiej w latach 1610 – 1618. Jej efektem było nie tylko zdobycie przez Polaków Moskwy oraz osadzenie Władysława Wazy na tronie carskim w Rosji, ale także powiększenie terytorium Polski, która w 1618 roku osiągnęła powierzchnię sięgającą 1 mln km2. Opowiem również o dalszych losach Władysława Wazy, który po dwóch latach rządów w Polsce miał na swoim koncie zwycięstwa nad wielkimi mocarstwami Europy i był jednym z ostatnich władców naszego kraju, z którym liczono się na europejskich dworach.

Podczas prelekcji zostaną omówione także przyczyny utraty przez Polskę statusu mocarstwa w Europie w drugiej połowie XVII wieku. Przedstawię powody wybuchu powstania Chmielnickiego, które w rzeczywistości było wojną domową w Rzeczypospolitej, klęski jakie Polacy ponosili w wojnach ze Szwecją i Rosją, a także jedną z najczarniejszych kart w historii Polski, która w wyniku przegranej wojny z Turcją stała się jej lennem.

Zaprezentuje również ostatnie dnie chwały polskiego oręża – zwycięstwo króla Jana III Sobieskiego i husarii pod Wiedniem w 1683 roku. Na zakończenie omówię powolny upadek naszego kraju zapoczątkowany długim, ale burzliwym panowaniem Augusta II Mocnego oraz pogłębiający się chaosem w Polsce za czasów Augusta III z dynastii saskiej oraz Stanisława Augusta Poniatowskiego – ostatniego króla Polski, który wraz z III rozbiorem Rzeczypospolitej na żądanie carycy Katarzyny II abdykował w 1795 roku.