Upadek Bułgarii w 1018 roku i jego skutki

Rywalizacja o wpływy na Bałkanach Cesarstwa Bizantyjskiego i Bułgarii prowadzona przez ponad 100 lat zakończyła się klęską i upadkiem tego drugiego. Bułgarzy w początkach IX wieku za czasów chagana Kruma byli u szczytu potęgi. Po opanowaniu wschodniej części dawnego państwa Awarów pod Cisę i Sawę, przecięli drogi lądowe łączące Bizancjum z Zachodem, zadając poważny cios handlowi bizantyjskiemu. Ekspansja Bułgarów, jak również próby utrzymania swych posiadłości oraz w miarę możliwości ich rozszerzenie przez Bizancjum prowadziło do kolejnych konfliktów na linii Bułgaria – Cesarstwo Bizantyjskie.

Nic więc dziwnego, że zatarg w sprawie pokrzywdzonych kupców bułgarskich od razu przerodził się w wieloletni konflikt w 894 roku. Mimo sukcesów odnoszonych przez władcę Bułgarii – Symeona nie udało mu się zdobyć Konstantynopola. Dywersja ze strony Serbów i Chorwatów zmusiła wojska bułgarskie do odstąpienia spod murów obleganego miasta. Również Bizancjum nie potrafiło wykorzystać przejściowych trudności Bułgarów, zgadzając się w końcu w 927 roku na używanie przez władców bułgarskich tytułu cara (cesarza) oraz wyraziło zgodę na powstanie niezależnej hierarchii kościelnej (patriarchatu) w Bułgarii i uiszczenie daniny rocznej na rzecz zwycięzców.

Sytuacja w Bułgarii diametralnie zmieniła się po małżeństwie cara Piotra z księżniczką grecką, co umożliwiło Bizancjum rozszerzenie swych wpływów na swego północnego sąsiada. Przeciwko ich wpływom wyrosła opozycja, która wystąpiła pod postacią herezji bogomiłów. Byli oni zdecydowanymi przeciwnikami porządku feudalnego, przywilejów możnowładczych, wrogami duchowieństwa, zwalczali krzyż jako symbol męki Chrystusowej oraz ostro występowali przeciwko Kościołowi, jego nauce i hierarchii. To wewnętrzne osłabienie Bułgarii natychmiast wykorzystali bizantyjczycy, którzy z pomocą księcia kijowskiego Świętopełka rozgromili Bułgarów w 968 roku. Dzięki zwycięstwu Bizancjum odzyskało wschodnią Bułgarię i zniszczyło niezależność patriarchatu Kościoła bułgarskiego.

Nie udało się jednak podbić zachodniej części Bułgarii, w której rządził ród Szyszmana. Wykorzystując trudności wewnętrzne Bizancjum udało im się stworzyć potężne państwo, które stało się z biegiem lat poważnym zagrożeniem dla Bizancjum. Zagrożenie było poważne do tego stopnia, że za czasów syna Szyszmana – Samuela (980 – 1014) doszło do wieloletniej wojny pomiędzy Bułgarią a Bizancjum, które zostało zmuszone do skoncentrowania wszystkich swoich sił na froncie antybułgarskim.

Ówczesny cesarz Bizancjum Bazylii II dopiero po 30 latach zmagań uporał się z agresją bułgarską, ostatecznie likwidując to państwo. W 1014 roku wojska bizantyjskie rozgromiły Bułgarów, zaś w cztery lata później w 1018 roku po nagłym zgonie Samuela, cesarzowi Bazylemu udało się unicestwić niezależność Bułgarii, wymazując to państwo z mapy Europy.

Artykuł przygotowany w oparciu o następujące opracowania:

Zientara Benedykt, Historia Powszechna Średniowiecza, Warszawa 2002.

Fot. Mapa Bułgarii około 1000 roku, źródło: Bulgaria Samuil, autor Ałiku, za Wikimedia Commons.