Templariusze – rozkwit i upadek zakonu świętych wojowników

„Wszechmogący wie, kto zbłądził i kto zgrzeszył. Wkrótce nieszczęście spadnie na tych, którzy nas niesprawiedliwie potępili. Bóg pomści naszą śmierć”

To ostatnie słowa Jakuba de Molay, ostatniego mistrza Zakonu Templariuszy, który spłonął na stosie 18 marca 1314 roku. Śmierć de Molaya i wielu innych członków Zakonu Ubogich Rycerzy Chrystusa i Świątyni Salomona była skutkiem polityki francuskiego króla Filipa IV Pięknego, który liczył na to, że bogactwo jakie posiadali w swoich rękach Templariusze przypadnie jego koronie i podreperuje fatalny stan królewskiego skarbca. Jak się jednak okazało Filip IV Piękny, jak również papież Klemens V, który wspierał francuskiego króla, zmarli w 1314 roku. Tym samym w jednym roku żywota dokonali Templariusze, król Francji i papież.

Historia Templariuszy tak brutalnie zakończona między 1307 a 1314 roku związana była przede wszystkim z wyprawami krzyżowymi, potocznie zwanymi krucjatami. Zakon powstał w 1119 roku, a jego głównym celem była walka o Ziemię Świętą i ochrona pielgrzymów wędrujących do miejsc świętych, zwłaszcza Jerozolimy. Z biegiem czasu ich pomysłowość, obowiązkowość, spryt, a także waleczność i zaufaniem, jakim darzyli ich monarchowie pozwoliła im stworzyć jedną z najważniejszych organizacji w średniowiecznej Europie. O tym właśnie pisze Dan Jones – angielski pisarz, popularny historyk, autor wielu programów historycznych. Jego książka to kompletna historia Zakonu, który przez dziesięciolecia bronił Ziemi Świętej aż do chwili ostatecznego upadku Krzyżowców pod koniec XIII wieku. Wraz z upadkiem Akki w 1291 roku, co oznaczało koniec istnienia państw krzyżowców w Ziemi Świętej, rozpoczął się również nieoczekiwany koniec Zakonu Templariuszy.

Dan Jones skrupulatnie opisuje początek Zakonu Templariuszy, kim byli, czym się zajmowali, ukazuje nam jak ludzie wiary i miecza chronili pielgrzymów, byli żołnierzami broniącymi Ziemi Świętej, a zarazem finansowali wojny, królów, dokonywali zabójstw, a także byli znanymi w Europie bankierami. Angielski pisarz i historyk przedstawia krok po kroku jak Templariusze zyskiwali władze i znaczenie, bogacili się w Europie, zwłaszcza we Francji, gdzie mieli najwięcej zamków i posiadłości, ale również jaką odgrywali polityczną rolę w Ziemi Świętej, gdzie po wyprawach krzyżowych powstało wiele nowych państw. W książce mamy również wiele informacji o ubiorze Templariuszy, ich zachowaniu, uzbrojeniu, zasadach, jakie panowały w Zakonie, a także jaka była struktura i kodeks najpotężniejszego Zakonu w średniowiecznej Europie.

Nadawane Templariuszom przywileje, autonomia oraz posiadłości dawały im ogromne bogactwo, dzięki któremu mogli nie tylko realizować swój główny cel – walka w imię wiary chrześcijańskiej przeciwko niewiernym – ale również finansować królów, książąt, udzielając im pożyczek. Publikacja Dana Jonesa to przede wszystkim jednak opis wojen między chrześcijańskimi władcami a muzułmanami. W książce pojawiają się najwięksi władcy i przywódcy wojskowi jak: Saladyn, sułtan Al-Aszraf Chalil, Baldwin IV, Fryderyk Barbarossa, Ludwik IX czy Ryszard Lwie Serce i Edward I oraz najważniejsze bitwy, które przesądziły o zwycięstwach wojsk chrześcijańskich lub muzułmańskich. Wśród nich Jones opisuje między innymi bitwy pod Montgisard, Rogami Hittinu, Akką oraz Al-Mansurą czy Fariskur. Wiele z tych bitew miało kluczowe znaczenie dla wypraw krzyżowych i przesądziło o ostatecznym upadku Krzyżowców w Ziemi Świętej co nastąpiło pod koniec XIII wieku.

Angielski pisarz i historyk przedstawił czytelnikom również kwestie walki politycznej Templariuszy w Ziemi Świętej. Wbrew regule, według której mieli bronić pielgrzymów i miejsc świętych, angażowali się w politykę państw krzyżowych, doprowadzając do wielu lokalnych konfliktów, zwłaszcza popadając w konflikt z cesarzem Fryderykiem II Hohenstaufem. Te konflikty, spadek znaczenia wypraw krzyżowych w Europie Zachodniej, a także zmiana rządów w Egipcie, gdzie doszło do obalenia dynastii Ajjubidów przez mameluków  /założyli tam w 1250 roku sułtanat mameluków/ była początkiem końca państw krzyżowych w Ziemi Świętej. Dan Jones krok po kroku opisuje, jak mamelucy podbijali kolejne państwa krzyżowe, doprowadzając ostatecznie w 1291 roku do upadku Akki /18 maja 1291/, a tym samym końca Królestwa Jerozolimskiego.

Wraz z końcem państw krzyżowców sytuacja Templariuszy, którzy zostali głównie powołani do obrony Ziemi Świętej, zaczęła się z każdym rokiem pogarszać. Ostatni jej mistrz Jakub de Molay zabiegał o zorganizowanie kolejnej krucjaty, jednak nikt nie był już nią zainteresowany. Angielski historyk wskazuje w swojej książce na przyczyny upadku Zakonu, który stał się ofiarą króla Francji Filipa IV Pięknego, despotycznego monarchy, wrażliwego na swoim punkcie. Brak funduszy w skarbcu spowodowały, że francuski król potrzebował ofiary, z której będzie mógł wycisnąć pieniądze dla ratowania budżetu Francji. Tą ofiarą byli Templariusze. Dan Jones przedstawia w jaki sposób rozpoczął się ich szybki upadek, od oskarżeń po aresztowania, tortury i wreszcie rozwiązanie Zakonu i śmierć Jakuba de Molaya na stosie. Autor nie pominął również kwestii padających oskarżeń, z których wiele było wyssanych z palca, jak również ważnej roli - w upadku Templariuszy - papieża Klemensa V, który zawdzięczał swoją pozycję tylko dzięki protekcji Filipa IV Pięknego. Kiedy zrozumiał, że stał się „pionkiem na szachownicy”, próbował ratować sytuację, jednak francuski król przechytrzył go po raz kolejny.

Jones poświęcił również jeden z rozdziałów legendzie, jaka powstała po upadku Zakonu Templariuszy. Autor obala jednak mity, jakoby Templariusze byli strażnikami „Arki Przymierza”, „Świętego Graala”, czy pozostawili po sobie ukryty majątek, który nigdy nie został odnaleziony. Angielski historyk opisuje jak wykorzystywano te legendy w literaturze, gdzie powstawało setki książek poświęconych historii i legendzie Zakonu Templariuszy.

Publikacja „Templariusze. Rozkwit i upadek zakonu świętych wojowników” to z pewnością książka, która nie tylko zaciekawi historyków. Autor opisuje dramatyczne dzieje templariuszy, od powstania zakonu wojowników, aż po tragiczną zagładę zgotowaną im przez papieża i francuskiego króla Filipa IV Pięknego. Dan Jones ukazuje nam zakonników, którzy z jednej strony walczyli w imię Chrystusa, zaś z drugiej nie stronili polityki, włączając się w wir najważniejszych wydarzeń we Ziemi Świętej.

Dan Jones jest cenionym angielskim pisarzem, popularnym historykiem i dziennikarzem. W swojej karierze wziął udział w wielu programach dokumentalnych na temat historii Wielkiej Brytanii, a w tym także popularnej serii Netflixa - Tajemnice brytyjskich zamków. Jones był także głównym konsultantem merytorycznym serialu Templariusze wyprodukowanym przez stację History.

Autor: Dan Jones;
Tytuł: „Templariusze. Rozkwit i upadek zakonu świętych wojowników”;
Wydawnictwo: Znak Horyzont;
Data i miejsce wydania: Kraków 2019;
Liczba stron: 512;
Cena: 69,90 zł
Książkę można kupić w WYDAWNICTWIE ZNAK HORYZONT