Tajemnicze odkrycia na wzgórzu Świętej Małgorzaty

Wzgórze Świętej Małgorzaty w Bytomiu ze względu na swoją historię i dozę tajemniczości już od blisko stu lat wzbudza zainteresowanie archeologów. Pierwszego odkrycia na wzgórzu dokonała jednak mieszkanka Bytomia... niejaka pani Mijalski, która podczas prac porządkowych na cmentarzu odkryła fragmenty ceramiki, które jak się okazało pochodziły ze średniowiecza. Ten fakt zainteresował archeologów, którzy po raz kolejny pojawili się na wzgórzu św. Małgorzaty w 1929 roku podczas budowy drogi dojazdowej do kościoła. Wówczas odkryto, oprócz grobów, osełkę, nóż, sprzączki do pasa, dużą ilość ceramiki oraz srebrny denar krzyżowy z XI wieku. Pięć lat później, w 1934 roku podczas budowy klasztoru werbistów odkryto nie tylko kolejne elementy średniowiecznej ceramiki, ale przede wszystkim pozostałości po wale obronnym.

Warto podkreślić, że pierwsze naukowe badania wzgórza św. Małgorzaty przeprowadzono dopiero po II wojnie światowej, w 1957 roku. Wówczas archeolodzy pod kierownictwem Jerzego Szydłowskiego zbadali konstrukcję wału obronnego. Podczas nadzorowania prac związanych z budową ogrodzenia odkryli między innymi relikt fosy, żelazną kłódkę prawdopodobnie z XII wieku oraz ceramikę. Kolejne badania przeprowadzono już na początku XXI wieku w 2014 i 2018 roku.

W 2014 roku archeolodzy przekopując skarpę na wzgórzu potwierdzili i uszczegółowili budowę wałów średniowiecznego grodu, a także odkryli kolejne fragmenty ceramiki oraz ołowiane placki glejty /czerwona odmiana tlenku ołowiu/ z XI-XII wieku. Z kolei w 2018 roku podczas prac związanych z rewitalizacją kościoła na wzgórzu św. Małgorzaty archeolodzy z Muzeum Górnośląskiego w Bytomiu odkryli relikty związane z kościołem barokowym – kamienną podstawę ołtarza i ceglana kryptę, groby, w tym dziecięce, prawdopodobnie z XIV- pocz. XIX wieku, a także ceramikę z XI-XIII wieku, oraz średniowieczne i nowożytne monety.

Remont kościoła św. Małgorzaty był doskonałą okazją do przeprowadzenia badań. Wcześniej mimo informacji, że posadzka kościoła kryje zmiany podłoża, ze względu na wysokie koszty takich prac, jak również sakralny charakter obiektu, były one niemożliwe – mówi Beata Badura, archeolog z Muzeum Górnośląskiego w Bytomiu. Dzięki przeprowadzonym w 2018 roku pracom archeologicznych udało się nam odkryć groby dziecięce, prawdopodobnie z XVIII-XIX wieku, a w nich okucia trumien i krzyżyki, a także unikatowe znaleziska jak: srebrną obrączkę oraz ołowiane oczko będące częścią pierścionka prawdopodobnie z XIV-XVI wieku – dodaje Beata Badura.

Warto dodać, że na wystawie w Muzeum Górnośląskim „Legendarne Sutuhali? Archeologia wzgórza św. Małgorzaty” /czynna do 16 lutego 2020 roku/ wszystkie te znaleziska można oglądać. Wśród unikatowych i najcenniejszych zabytków, jakie odnaleziono na wzgórzu i posiada w swoich zasobach tutejsza placówka muzealna są monety, które można oglądać na wystawie. Wśród nich są między innymi: halerze brakteatowe, halerz śląski nieznanego dotąd typu, prawdopodobnie pochodzący z czasów księcia cieszyńskiego Przemysława I Noszaka /panowanie 1358-1410/, denary Władysława III Warneńczyka, denary koronne Władysława II Jagiełły, a także czeskie halerze z czasów króla czeskiego Karola I /panowanie 1346-1378/ oraz denar morawski Jodoka Luksemburskiego /panowanie 1375-1411/.

Tym samym wystawa dla miłośników archeologii i historii naszego miasta jest doskonałym sposobem na poznanie historii Bytomia, jednego z najstarszych miast w Polsce, obchodzącego w tym roku już 765-lecie nadania praw miejskich przez księcia opolsko-raciborskiego Władysława.

Podpisy zdjęć:
Zdjęcie nr 1. Badania wykopaliskowe na wzgórzu św. Małgorzaty - w 1957 roku (fot. Jerzy Szydłowski) i w 2018 roku, fot. Beata Badura;
Zdjęcie nr 2. Dewocjonalia z XVIII - pocz. XIX wieku odkryte podczas badań w 2018 roku, fot. Witalis Szołtys;
Zdjęcie nr 3. Srebrny halerz brakteatowy z literą "B" z 1 poł. XV wieku odkryty podczas wykopalisk w 2018 roku, fot. Paweł Milejski;
Zdjęcie nr 4. Biżuteria odkryta podczas badań w 2018 roku: ołowiane oczko pierścionka ze stylizowanym inicjałem "E" i srebrna obrączka z ornamentem geometrycznym, XIV-XVI wiek, fot. Witalis Szołtys.

Tajemnicze odkrycia na wzgórzu Świętej Małgorzaty - ze zbiorów Muzeum Górnośląskiego w Bytomiu

Tajemnice wzgórza Świętej Małgorzaty - fot. Tomasz Sanecki, Archiwum UM Bytom/Hubert Klimek, Muzeum Górnośląskie w Bytomiu