Tajemnice wzgórza Świętej Małgorzaty - część I

Wzgórze Świętej Małgorzaty to jedno z najważniejszych historycznie miejsc w Bytomiu, bowiem właśnie tutaj tworzyła się historia naszego miasta. Miejsce to mimo wielu prowadzonych na nim wykopalisk nadal wzbudza zainteresowanie archeologów, liczących na odnalezienie romańskiego kościoła, ufundowanego przez Bolesława Kędzierzawego w drugiej połowie XII wieku.

To właśnie na wzgórzu św. Małgorzaty powstał gród zbudowany prawdopodobnie przez Kazimierza Odnowiciela w połowie XI wieku, który chciał zabezpieczyć się przed ekspansją czeskiego księcia Brzetysława. Jego założenie poza oczywiście funkcjami obronnymi, miało również znaczenie pod względem handlowym. Na terenie naszego miasta znajdowały się bowiem bogate złoża kruszców, które ściągały tutaj kopaczy srebra, ołowiu i żelaza. Ponadto gród znajdujący się przy najważniejszych szlakach handlowych łączących zachód ze wschodem /Wrocław – Opole – Bytom – Kraków i dalej na wschód Europy/ i południe z północą /od Bramy Morawskiej w stronę północnej Europy/ stale się rozwijał i stanowił ważne miejsce w państwie pierwszych Piastów.

Historię tego miejsca, ale przede wszystkim odkrycia archeologiczne, jakich dokonano w ostatnich stu latach na wzgórzu św. Małgorzaty mieszkańcy Bytomia i nie tylko mogą poznać dzięki wyjątkowej wystawie „Legendarne Sutuhali? Archeologia wzgórza św. Małgorzaty” w Muzeum Górnośląskim w Bytomiu, którą będzie można oglądać do 16 lutego 2020 roku.

Dla archeologów i historyków wzgórze Świętej Małgorzaty to miejsce unikatowe nie tylko w Bytomiu, ale również na Śląsku. Prowadzone tutaj badania za każdym razem przynosiły nowe odkrycia, które zaprezentowane zostały właśnie na wystawie w Muzeum Górnośląskim - mówi Beata Badura, kierownik działu archeologii w Muzeum Górnośląskim w Bytomiu. Wzgórze św. Małgorzaty wciąż kryje wiele tajemnic. Z pewnością przełomowym odkryciem byłoby odnalezienie fundamentów nieistniejącego już kościoła romańskiego z początku drugiej połowy XII wieku – dodaje Beata Badura.

Wystawa na której można oglądać odkrycia archeologiczne, jakich dokonali archeolodzy pracujący na wzgórzu, porusza również ważny wątek nazwy tego miejsca – Sutuhali. Część badaczy utożsamia wzgórze Świętej Małgorzaty właśnie z tajemniczą nazwą Sutuhali, która pojawiła się w przywileju wystawionym przez księcia bytomskiego Kazimierza w 1294 roku, gdzie mowa  o górze „Sutuhali koło miasta Bytomia”.

Szkopuł jednak w tym, że powierzchnia góry miała mieć około 80 ha i wiązać się z wydobyciem kruszców, a wzgórze Świętej Małgorzaty ma zaledwie 1 ha i nie było miejscem eksploatacji cennego kruszcu, co potwierdziły badania naukowe. Opierając się właśnie na tych danych hipotezę dotyczącą nazwy Sutuhali dla wzgórza św. Małgorzaty negował między innymi prof. Jerzy Szydłowski, jeden z najbardziej znanych w Polsce archeologów, wieloletni kierownik Działu Archeologii Muzeum Górnośląskiego w Bytomiu, Działu Archeologii Muzeum Śląskiego w Katowicach i Zakładu Archeologii Instytutu Historii na Wydziale Nauk Społecznych Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach.

Tym samym dzisiaj mimo wielu prowadzonych badań nie mamy pewności czy wzgórze św. Małgorzaty to legendarne „Sutuhali”, ale również z drugiej strony nie możemy tego całkowicie wykluczyć, co dodaje temu miejscu jeszcze większej dozy tajemniczości.

Tajemnice wzgórza Świętej Małgorzaty - fot. Tomasz Sanecki, Archiwum UM Bytom/Hubert Klimek, Muzeum Górnośląskie w Bytomiu