Tajemnice Marszałka Śmigłego – Rydza – recenzja książki

Publikacja historyków Sławomira Kopra i Tymoteusza Pawłowskiego odmienia pogląd na postrzeganie Marszałka Polski Edwarda Śmigłego – Rydza. W podtytule autorzy zawarli trzy słowa: Bohater, Tchórz czy Zdrajca? I w pełni odnoszą się do nich w swojej książce. Dogłębna analiza postaci Śmigłego – Rydza, jego ocena jako wojskowego, ale również polityka pokazuje, że był to człowiek honoru, doskonały wojskowy, ale przede wszystkim jego celem była niepodległa Polska, której poświęcił prawie całe życie.

Autorzy prezentują nam biografię Marszałka Śmigłego – Rydza od jego lat dziecinnych, ukazują jego pochodzenie, pierwsze lata nauki, relacje z rodzicami i rodziną oraz pierwsze kontakty z armią. Koper i Pawłowski opisują karierę wojskową Śmigłego – Rydza, który służył w cesarsko-królewskiej armii Austro-Węgierskiej w 55. Pułku Piechoty w Brzeżanach. W rozdziale na „Frontach  Wielkiej Wojny” autorzy odnieśli się zarówno do legionów Piłsudskiego, kryzysu przysięgowego, ale również misji, którą zlecił przyszły Marszałek swoim emisariuszom, aby nawiązali kontakt z państwami ententy. Jak zauważają historycy wiele wydarzeń w życiu Śmigłego – Rydza miało kluczowe znaczenie dla odradzającej się Polski, a jest dzisiaj niedoceniane.

Sławomir Koper oraz Tymoteusz Pawłowski sporo miejsca poświęcili zaangażowaniu Śmigłego – Rydza w walkę o wolną Polskę. Jego autorytet, ale przede wszystkim uznanie wśród żołnierzy dało mu szansę zdobyć ważne stanowiska w odradzającej się Polsce. Między innymi w rządzie premiera Ignacego Daszyńskiego został ministrem spraw wojskowych, później otrzymał awans na generała i wsławił się w wojnie polsko – bolszewickiej, w której Śmigły – Rydz objawił swój talent wojskowy zdobywając Kijów, a także przeprowadzając po mistrzowsku odwrót z tego miasta. Autorzy piszą, że nie zdobycie Kijowa, a właśnie świetnie zorganizowany odwrót był kluczem do zwycięstwa wojsk polskich pod Warszawą. Historycy piszą:

„Przez lata trwała i zapewne jeszcze długo potrwa dyskusja na temat bitwy warszawskiej. Zawsze pada wówczas sakramentalne pytanie – kto był ojcem zwycięstwa? Kandydatów jest wiele…..

...Jednak prawdziwym architektem polskiego sukcesu był Edward Śmigły-Rydz. Gdyby jego wojska uciekały przed Jegorowem i Budionnym w takim samym tempie, jak na Białorusi wycofywano się przed Tuchaczewskim, Warszawa bez problemu zostałaby zdobyta. Nie byłoby bowiem ani sił do wyprowadzenia uderzenia znad Wieprza, ani miejsca, skąd uderzenie to można by wyprowadzić”

Warto również podkreślić, że autorzy ukazują Śmigłego – Rydza jako człowieka zawsze wiernego Marszałkowi Józefowi Piłsudskiemu. Przyjaźnili się od wielu lat i na tą przyjaźń liczył właśnie Piłsudski podczas przewrotu majowego w 1926 roku. Dzięki zaangażowaniu Śmigłego – Rydza udało się opanować sytuację i pokonać wojskom oddanym Piłsudskiemu siły wierne obozowi rządowemu. Ten fakt wpłynął na dalsze losy Śmigłego – Rydza, który uznawany był za następce Piłsudskiego.

Lata trzydzieste w życiu Śmigłego – Rydza to nie tylko służba wojskowa, ale coraz bardziej aktywna działalność polityczna. Po śmierci Piłsudskiego to właśnie Śmigły-Rydz otrzymał buławę marszałkowską, ale również zaangażował się w tworzenie sojuszu z państwami zachodnimi, który miał zabezpieczać Polskę przed zagrożeniem niemieckim. Autorzy również odnieśli się do stosunków polsko – litewskich, sprawy Zaolzia, a także modernizacji armii, która pod koniec lat trzydziestych XX wieku jak piszą autorzy należało do jednej z czołowych armi Europy:

„W 1939 roku Wojsko Polskie było względnie nowoczesne i nieźle wyposażone, stanowiło czwartą, ewentualnie piątą armię Europy”

Mimo to, historycy pokazują, że w starciu z Niemcami i Związkiem Radzieckim polskie armie nie miały żadnych szans, a jednak Wojsko Polskie stawiło zdecydowany opór, a klęska Francji w 1940 roku pokazała, że Polacy bronili się za wszelką cenę, a Śmigły– Rydz zrobił wszystko co w jego mocy. Dlatego też autorzy krytycznie odnoszą się do tych osób, zwłaszcza po upadku Polski, które obwiniały Marszałka za klęskę wrześniową. Krytycznie Sławomir Koper oraz Tymoteusz Pawłowski odnoszą się do generała i premiera Władysława Sikorskiego, który był niechętny Śmigłemu – Rydzowi, uznając go nie tyle za rywala w wśród wojskowych dowódców, ale człowieka, który mógł mu zagrozić politycznie, zwłaszcza kiedy Marszałek wrócił do Polski i próbował tworzyć polskie siły zbrojne w podziemiu.

Sporo miejsca historycy poświęcają również pobytowi w Rumunii i na Węgrzech Śmigłego-Rydza, który tam próbował odtwarzać polską armią, mając za cel walkę z okupantem. Autorzy odnoszą się także do wielu tajemnic związanych z końcem życia Marszałka, między innymi tajnymi zadaniami, jakie zlecał swoim emisariuszom, działalności po powrocie do kraju, a także samej śmierci Śmigłego-Rydza, która do dziś nie została wyjaśniona.

W książce historycy przedstawiają także największą miłość życia Marszałka – Martę Thomas-Zaleską, a przede wszystkim ich burzliwy związek i nawyki życiowej partnerki Śmigłego – Rydza, która ostatecznie zmarła w niewyjaśnionych okolicznościach prawdopodobnie w Monte Carlo. Warto podkreślić, że zarówno śmierć towarzyszki życia Marszałka, jak i jego do dziś stanowi tajemnicę.

Publikacja Sławomira Kopra oraz Tymoteusza Pawłowskiego pokazuje w zupełnie innym świetle Marszałka Edwarda Śmigłego-Rydza. Kim był? Takie pytanie zadają autorzy. Z pewnością można powiedzieć, że Polska była dla niego najważniejsza. Nie ustrzegł się błędów, jak każdy człowiek. Czy był bohaterem? Na pewno w wojnie polsko-bolszewickiej wykazał się wojennym talentem. Trudno ocenić kampanię wrześniową, bowiem zrobił co było w jego mocy. Na pewno nie był tchórzem czy zdrajcą, a ci którzy przypisywali mu takie czyny, czy oskarżali go o nie, z jednej strony byli jego konkurentami i chcieli go oczernić, zaś inni robili to próbując przed Polakami usprawiedliwić klęskę we wrześniu 1939 roku. Książka ta pokazuje blaski i cienie Marszałka, jest obiektywna i nie powiela półprawd na jego temat. Zachęcam każdego historyka, aby sięgnął po nią.

Publikacja ta z pewnością zmieni wizerunek Marszałka Śmigłego-Rydza, który zasługuje na szacunek i uznanie, którego pozbawiono go po klęsce wrześniowej i w okresie PRL-u. Mimo niepowodzeń, nie można go bowiem obarczać za klęskę wrześniową. Polacy starli się z najlepszą wówczas armią – Wehrmachtem, a później otrzymali cios w plecy – atak Związku Radzieckiego. Nie zapominajmy o jego dokonaniach w 1920 roku. To właśnie on walnie przyczynił  się do zwycięstwa, które dało nam ostatecznie wolność.

Autorzy: Sławomir Koper oraz Tymoteusz Pawłowski;
Tytuł:  „Tajemnice Marszałka Śmigłego – Rydza”;
Wydawca: Wydawnictwo Harde;
Miejsce i rok wydania: Warszawa 2019;
Liczba stron: 350;
Cena: 39,90 zł;
Więcej na Fanpage Wydawnictwa Harde

Zdjęcie: Marszałek Polski Edward Śmigły - Rydz, źródło: Wikimedia Commmons, zdjęcie zrobione w Polsce przez anonimowego fotografa przed wrześniem 1939 roku, domena publiczna, data publikacji - 1939 rok.