"Sekrety carów" – książka Michaela Farquhara

Dynastia Romanowów, która rządziła Rosją ponad trzysta lat, w swojej historii rodu miała wielu wybitnych władców, którzy nie tylko zmienili jej oblicze, ale oblicze całej Europy. Wśród nich można jednym tchem wymienić: Piotra I, Katarzynę II czy Aleksandra I. To oni odcisnęli piętno na historii Rosji i Europy, zmieniali bieg dziejów, tworząc z niej wielkie mocarstwo, które odgrywało główną rolę na Starym Kontynencie. Dynastia Romanowów to jednak nie tylko polityka i wojny, ale także sekrety, intrygi, skandale i zabójstwa, których nie brakowało na dworze Romanowów, począwszy od założyciela dynastii – Michała Romanowa, po ostatniego cara, który tragicznie zginął – Michała II. Historię panujących Romanowów w świetle ich dokonań, ale także intryg i zbrodni opisał były dziennikarz i wydawca „Washingotn Post” - Michael Farquhar.

Autor swoją publikację rozpoczął od wydarzeń, jakie miały miejsce na początku XVII wieku w Rosji, a więc Wielkiej Smuty i tzw. dymitriad, w czasie których Polacy próbowali osadzić na tronie moskiewskim pretendentów podających się za synów Iwana Groźnego. Doprowadziły one w końcu do wojny polsko-rosyjskiej, w wyniku której Polacy opanowali Moskwę, a królewicz Władysław – syn Zygmunta III Wazy – miał zostać carem. Wydarzenia te bezpośrednio wpłynęły na dalszy bieg wydarzeń w Rosji. Bunt przeciwko Polakom doprowadził nie tylko do ich wygnania z Moskwy, ale przede wszystkim do wyboru na cara Rosji Michała Romanowa, który zapoczątkował istnienie ponad trzystuletniej dynastii w Rosji.

W kolejnych rozdziałach Michael Farquhar przedstawił piętnastu przedstawicieli dynastii Romanowów począwszy od Iwana V, a kończąc na Mikołaju II. Mankamentem jest tutaj pominięcie osoby Michała Romanowa /poza wspomnieniem, że jest założycielem dynastii/, ale także kolejnych  władców, w tym przede wszystkim Aleksego I Romanowa, za czasów którego Rosja zdobyła kosztem Polski część Ukrainy oraz odzyskała utracone na rzecz Polski w 1618 roku tereny, w tym jedno z najważniejszych miast – Smoleńsk.

Opisując poszczególnych władców, autor stara się przede wszystkim zaprezentować, jakie były ich upodobania, a w szczególności zainteresowania, ale także lęki i ich słabości. Nie brakuje oczywiście polityki, z którą wiązało się całe życie carów, jednak autor próbuje zwrócić uwagę na codzienne życie władców Rosji. Ciekawymi przykładami są tutaj dziwaczne zainteresowania Piotra I – ludźmi niskiego wzrostu, stworzenie Gabinetu Osobliwości z eksponatami ludzkimi i zwierzęcymi czy Katarzyny II, która nie stroniła od kochanków, wśród których był król Polski Stanisław August Poniatowski. Z kolei przy niektórych władcach, jak Aleksander I czy Mikołaj I autor skupił się wyłącznie na sprawach politycznych, prezentując np. przy omawianiu Aleksandra I wyłącznie jego konflikt z Napoleonem.

Wiele miejsca  Farquhar poświęcił ostatniemu carowi Rosji – Mikołajowi II, który wraz z całą rodziną został zamordowany. Autor opisując życie Mikołaja II ukazuje go czytelnikowi, jako władcę, który nie potrafił odnaleźć się w trudnych sytuacjach, jakie na początku XX wieku miały miejsce w Rosji. Krwawa niedziela, klęska w wojnie z Japonią, zamieszki w kraju, ukazały słabość władcy. Ponadto choroba syna Aleksego, cierpiącego na hemofilię, ale przede wszystkim ogromna podatność Mikołaja II na wpływy swojej żony i chłopa mistyka – Grigorija Rasputina, doprowadziły do jego zguby. Autor opisując ostatnie lata cara Mikołaja II stara się pokazać czytelnikowi, że władca upadającej Rosji był ostrzegany przed wpływem Rasputina, nazywanego „złym duchem Rosji”. Niestety jak pokazała historia Mikołaj II nie potrafił oswobodzić się spod wpływów Rasputina i już w 1917 roku, kiedy na froncie wschodnim jego armie ponosiły klęski był na skraju załamania nerwowego, czując usuwający się grunt pod nogami. Wydarzeniem jednak, które przesądziło o losach cara i jego rodziny była rewolucja w Rosji. Mimo abdykacji, Mikołaj II nie uratował swojej rodziny. Uwięziony w Tobolsku, a następnie w Jekaterynburgu, musiał znosić upokorzenia ze strony bolszewików, którzy ostatecznie zdecydowali się na wymordowanie carskiej rodziny.

Romanowowie, którzy przez ponad trzysta lat panowali w Rosji, wywarli ogromne wpływ nie tylko na dzieje swojego kraju, który z „kopciuszka” Europy wszedł do „pierwszej ligi”, ale również na wydarzenia na Starym Kontynencie. Poprzez rozbiory Polski, pokonanie niezwyciężonej armii Napoleona Bonaparte, a także rozszerzenie swoich granic na zachód i południe, Rosja stała się w XIX wieku potęgą militarną. Michael Farquhar w swojej pracy pokazał jednak czytelnikowi, jak wyglądało od „wewnątrz” życie rodziny Romanowów – spiski, intrygi, zdrady, a nawet morderstwa.

Autor ukazał nam kilkunastu władców, ich lęki, niepokoje, przesądy, ale także dworskiej skandale i intrygi, których nie brakowało na carskim dworze. Podsumowując publikację,  Farquhar zwrócił uwagę na fakt, że zapomniana rodzina carska w czasach reżimu komunistycznego w Związku Radzieckim, powróciła do łask po upadku komunizmu w Rosji. Dowodem na to była ekshumacja zwłok rodziny carskiej w 1991 roku, zaś w 1998 roku szczątki Mikołaja II, Aleksandry i trojga dzieci spoczęły w soborze Świętych Piotra i Pawła w Petersburgu, gdzie hołd pomordowanej rodzinie oddał pierwszy prezydent Federacji Rosyjskiej – Borys Jelcyn.

Autor: Michael Farquhar;
Tytuł: „Sekrety Carów. Intrygi, skandale i zbrodnie Romanowów”;
Wydawca: Wydawnictwo Dolnośląskie;
Miejsce i rok wydania: Wrocław 2016;
Liczba stron: 256;
Cena: 29,52 zł;

Książkę można zakupić tutaj

Wyjątkowo polecam. Świetna publikacja!!!