Polscy poszukiwacze złota. Udział Polaków w gorączce złota

XIX – wieczna gorączka złota do dziś rozpala wyobraźnię wielu poszukiwaczy tego szlachetnego kruszcu. Na wielu filmach amerykańskich, zwłaszcza westernach mogliśmy zobaczyć, jak wyglądała gorączka złota, o które ludzie walczyli na śmierć i życie. Mało kto dzisiaj wie, że fenomen ten nie ominął również Polaków, którzy aktywnie włączyli się w poszukiwanie złota. Ich historię opisał Mateusz Będkowski, który korzystając głównie z publikacji anglojęzycznych przedstawił historię naszych rodaków, biorących udział w eksploracji ówczesnego świata.

Wśród nich byli wykształceni geolodzy czy górnicy, pracownicy kopalń, którzy znali się na swoim fachu, ale największą liczbę stanowili indywidualni poszukiwacze złota, którzy nie mieli niejednokrotnie pojęcia o pracy w górnictwie, działali na własną rękę lub tworzyli nieformalne grupy. Część z opisanych osób, jak w przypadku Syberii, znalazła się w tym miejscu wbrew swojej woli. Dziesiątki Polaków zsyłanych w ten region Rosji, pracowało w kopalniach, ale byli również i tacy, którzy zatrudniali się u rosyjskich przedsiębiorców zajmujących się wydobyciem złota na Syberii. Historię właśnie tych poszukiwaczy złota opisał historyk Mateusz Będkowski, który w swojej pracy zawarł także cenne informacje dotyczące ludności zamieszkującej tereny, gdzie prowadzono niejednokrotnie rabunkowe wydobycie złota, stosunków między nią a przybyłymi tam eksploratorami oraz warunkami, jakie zastali przyjeżdżający z będącej pod zaborami Polski poszukiwacze tego szlachetnego kruszcu. W książce autor zawarł również wiele cennych informacji  dotyczących geografii i historii opisywanych regionów świata, gdzie przybywali Polacy oraz ciekawostek związanych z gorączką złota, która opanowała ludzkość w XIX wieku.

Mateusz Będkowski wprowadzając czytelnika w wir wydarzeń związanych z poszukiwaniem złota, wyjaśnia na początku czym właściwie jest złoto? A więc jaki jest jego skład chemiczny, jak powstało, gdzie występowało, a także jaka była jego historia wydobycia i zastosowania oraz jaki wpływ miało złoto na historię ludzkości. Cenne informacje w pracy zawarł autor pod kątem metod pozyskiwania złota przez poszukiwaczy w XIX wieku, a więc za pomocą metalowej miski, kołyski, płuczki czy sita. Tym samym Będkowski bardzo wyczerpująco podszedł do tematu przybliżenia czytelnikom zarówno kwestii – skąd się wzięła gorączka złota, jak również w jaki sposób go wydobywano oraz jak wpłynął na ludzkość? W kolejnych rozdziałach Będkowski omówił chronologicznie XIX-wieczną gorączkę złota z udziałem Polaków, wśród których byli wykształceni specjaliści, górnicy, ale również zesłańcy, byli powstańcy, emigranci, którzy szukali szybkiego zysku oraz podróżnicy.

Historyk opisał losy Polaków na kilku kontynentach, wśród których były obszary Azji, Ameryki, Afryki i Australii. Będkowski ukazał złotonośne obszary Syberii, Kalifornii, Australii, Nowej Zelandii i Afryki Południowej, złoto w Górach Czarnych, rzeki Klondike w Kanadzie oraz gorączki złota na Alasce. Wśród opisanych postaci, które miały szczególny wpływ na eksploatację szlachetnego kruszcu oraz byli świadkami niecodziennych wydarzeń byli: odkrywca Paweł Edmund Strzelecki, Sygurd Wiśniowski, Eugeniusza Żmijewski, Feliks Wierzbicki, Aleksander Biliński, Modest Maryański, a także brat słynnego polskiego malarza Juliusza – Wojciech Kossak, który brał udział w zachodnioaustralijskiej gorączce złota. Warto również dodać, że Mateusz Będkowski w swojej pracy opisał wspomnienia i relacje polskiego noblisty - Henryka Sienkiewicza, który odbył ciekawą podróż po Ameryce.

Autor, na co warto zwrócić uwagę, przytaczając relacje osób, które brały udział w gorączce złota, pokazuje, że złoto bardzo niewielu osobom przyniosło bogactwo i sławę. Ze wspomnień wysunąć można jedno, najważniejsze stwierdzenie: poszukiwanie złota było loterią, a szczęście dopisywało niewielu z nim. Byli wśród nich jednak prawdziwi szczęściarze, jak Michał Albert Kassyusz, który zbił fortunę na wydobyciu złota w Nowej Zelandii. Będkowski zwraca także uwagę na fakt, że gorączka złota przyczyniła się do rozwoju wielu miast, miasteczek i wsi, miała wpływ na zmiany społeczne i polityczne oraz do dzisiaj stanowi podstawę fabuły dla wielu filmów i powieści przygodowych, opisujących, jak śmiałkowie próbowali odkryć żyłę złota i stać się z dnia na dzień bogaczami.

Publikacja Mateusza Będkowskiego porusza bardzo mało znany temat w naszym kraju, a związany z poszukiwaniem złota i gorączce złota w XIX wieku, w której aktywnie, jak się okazało brali udział Polacy. Byli oni niemal na wszystkich kontynentach, szukając szczęścia i bogactwa. Ich wspomnienia, relacje są dowodem na to, jak bardzo człowiek zaślepiony wizją łatwego wzbogacenia się narażał zdrowie i życie, a nawet karierę, aby osiągnąć niepewny sukces.

Mateusz Będkowski – ukończył historię na Uniwersytecie Warszawskim, interesuje się losami polskich podróżników i odkrywców, jest autorem wielu artykułów na ten temat oraz ostatnio opublikowanej książki „Polacy na krańcach świata”.

Autor: Mateusz Będkowski;
Tytuł: Polscy poszukiwacze złota;
Wydawca: Wydawnictwo Poznańskie;
Miejsce i rok wydania: Poznań 2019;
Liczba stron: 414;
Cena: 39,90 zł;
Książkę można zakupić w WYDAWNICTWIE