Perła architektury międzywojennej w Bytomiu – Wieża Ciśnień

Znajduje się przy ul. Oświęcimskiej, góruje nad miastem i jest widoczna prawie z każdego miejsca w Bytomiu. Jej budowę rozpoczęto 18 czerwca 1934 roku, a już w listopadzie gotowy był zbiornik wody. Prace wstrzymano jednak na okres zimowy. Wiosną 1935 roku wykonano zewnętrzne ściany pomieszczenia zbiornika, kopułę i latarnię. Z kolei latem przystąpiono do tynkowania ścian klatki schodowej, wbudowano schody w górnej wieżyczce i przeprowadzono pierwsze próbne napełnienie zbiornika wieży ciśnień wodą.

Wieżę do użytku oddano 1 lutego 1936 roku. Ogólny koszt budowy wyniósł 117 903 marek, a jej wykonawcą była znana bytomska firma budowlana Kaller & Stachnik. Na lokalizację budowli wybrano wówczas punkt leżący jak najwyżej nad poziomem morza, dominujący nad resztą miasta. W okresie międzywojennym Wieża Ciśnień znajdowała się przy ówczesnej Gustav Freytagstrasse (dzisiejsza ulica Oświęcimska).

Wieża spełniała równocześnie dwa zadania: wyrównywała ciśnienie wody w sieci przewodów miejskich oraz stanowiła rezerwowy zbiornik wody na wypadek nieprzewidzianego zwiększenia zapotrzebowania na wodę. Wieżę zbudowano na wysokości 292,50 metrów nad poziomem morza. Jej wysokość wynosi 44,30 metry. Wewnętrzna średnica zbiornika wody umieszczonego na szczycie wieży wynosi 14 metrów, a jego wysokość 8 metrów. Może on pomieścić do 1000 m³ wody. Wieża ma kształt dziewięciokąta i waży w całości 3 tysiące ton.

Projekt wieży - wykonany w miejskim urzędzie budowlanym - przewidywał oparcie całej konstrukcji na trzech punktach podparcia, które spoczywały na osobnych fundamentach sięgających 2,25 metra w głąb ziemi. Każdy z nich przybrał kształt płyty i był usztywniony żebrami. Szczególnie trudnym zadaniem dla projektantów był wybór formy konstrukcyjnej wieży ciśnień. Zaprojektowano ją tak, aby wytrzymała obciążenie 1230 ton przy całkowicie napełnionym zbiorniku i maksymalnym natężeniu siły wiatru.

Do wieży można się dostać murowanymi krętymi schodami, które prowadzą na poziom dna zbiornika. Klatka schodowa mieści również wewnątrz przewody doprowadzające i odprowadzające wodę ze zbiornika. Z poziomu dna zbiornika prowadzą żelazne schody kręcone na najwyższą platformę latarni, która wieńczy całą konstrukcję. Z kolei górna platforma latarni dostępna jest za pomocą żelaznej drabinki z klatki schodowej. Roztacza się z niej widok na całe miasto i jego okolicę.

Artykuł przygotowany w oparciu o następujące opracowania:

Kłos Leonard, Wieczorek Edward, Z Biegiem Bytomki, Bytom 2009;

Nadolski Przemysław, Z dziejów bytomskich wodociągów i kanalizacji, Bytom 2004;

Wieczorek Edward, Bytom i okolice – przewodnik turystyczny, Bytom 2009.

Fot. Wieża ciśnień w Bytomiu przy ul. Oświęcimskiej - wizualizacja, źródło Bytomskie Przedsiębiorstwo Komunalne.