Ostateczne Rozwiązanie. Losy Żydów w latach 1933-1949

Ostatnia książka Davida Cesaraniego, zmarłego w 2015 roku brytyjskiego historyka żydowskiego pochodzenia, to jedno z największych dzieł jego życia. Mimo że zmarł przed wydaniem książki, Cesarani zebrał do niej ogromny materiał, wśród których są nowe źródła oraz niepublikowane dotąd informacje, ukazujące jeszcze bardziej, jak wyglądała zagłada Żydów, rozpoczęta po przejęcie władzy w Niemczech przez Adolfa Hitlera.

W swojej książce brytyjski historyk ukazuje w jaki sposób traktowano Żydów nie tylko w Niemczech, ale również w innych krajach, dlaczego stali się obiektem szkalowania, napaści, a później ofiarą morderstw i zagłady, która w czasie II wojny światowej osiągnęła apogeum.  Cesarani  szczególnie odnosi się jednak do sytuacji Żydów na terenach podbitych przez III Rzeszę Niemiecką i w samej Rzeszy, gdzie przygotowania do wojny zaostrzyły politykę antyżydowską, a ekspansja niemiecką począwszy od zajęcia Austrii i Czechosłowacji w 1938 roku, pogłębiały brutalność i grabież mienia żydowskiego. Noc Kryształowa /9-10 listopada 1938/ była wyrazem nienawiści wobec Żydów w Niemczech i zapowiedzią tego, co miało się wkrótce stać w Polsce i innych krajach.

W publikacji doskonale uwidacznia to brytyjski historyk, który pokazał, że wraz z rozpoczęciem II wojny światowej i atakiem Niemiec na Polskę 1 września 1939 roku, sytuacji Żydów gwałtownie się zmieniła. W Polsce mieszkało wówczas ponad 3 mln Żydów, którzy po klęsce wrześniowej Wojska Polskiego byli na łasce hitlerowskich zbrodniarzy. W Polsce zaczęto uruchamiać getta, które przeludnione stały się miejscami zagłady Żydów, umierających z głodu i chorób, powstawały obozy zagłady, jak Auschwitz – Birkenau, Treblinka, Majdanek, Bełżec, Sobibór czy Chełmno. To właśnie na terenie Polski zginęło najwięcej europejskich Żydów, przywożonych do obozów zagłady z Francji, Holandii, Węgier, Rumunii, Słowacji i wielu innych krajów. Ich historię, losy przed- i powojenne opisał David Cesarani, ukazując jeszcze bardziej szokującą wizję toczonej przez Hitlera wojny z Żydami, jak określa Cesarani Holokaust.

Książka brytyjskiego historyka opisująca dzieje Żydów w latach 1933-1949 została podzielona na osiem części. Najwięcej miejsca Cesarani poświęcił latom 1938-1939, 1939-1941 oraz 1942 i 1943 roku, w których skupił się na losie Żydów w w Niemczech, okupowanej Polsce, Francji, ale przede wszystkim Rosji – operacji „Barbarossa” oraz kwestii „Ostatecznego rozwiązania sprawy żydowskiej”, która miała doprowadzić do całkowitej eksterminacji narodu żydowskiego. W książce jednak krok po kroku historyk opisuje jak po przejęciu władzy w Niemczech przez Hitlera w 1933 roku rozpoczęło się najpierw ukracania swobód obywatelskich, umacnianie władzy, po czym przyszło prześladowanie Żydów. Cesarani opisuje kto stał za propagandą antyżydowską, kto nią kierował, komu zależało na przejęciu żydowskich majątków, a także kiedy rozpoczęto przygotowania do masowej eksterminacji. Wprowadzenie ustaw rasowych, rozszerzanie prześladowań Żydów poza III Rzeszę Niemiecką, pogromy Żydów oraz ich wykluczenie ze społeczeństwa, gospodarki, kultury i innych dziedzin życia było wstępem do tego, co miało się wydarzyć w Polsce i Rosji.

W książce autor ukazuje nam, jak w podbitej Polsce uwidoczniła się cała machina zbrodnicza hitlerowskich Niemiec. Ta machina, którą uruchomiono miała ogromne rozmiary, tym bardziej, że wiele terenów okupowanej Polski włączono do III Rzeszy, co oznaczało wzrost liczby ludności w tym kraju. Dla nazistowskich władz liczyło się tylko, aby ludność ta została przesiedlona na terenu Generalnego Gubernatorstwa, miejsca w którym miał się dokonać Holocaust Żydów. Autor opisując sytuację Żydów w Polsce zwrócił między innymi uwagę na fakt, że Żydzi zostali pozbawienie godności, przywódców, majątku, a na koniec mieli zostać eksterminowani w obozach zagłady.  

Cesarani podjął również temat reakcji na prześladowania Żydów w Polsce, plany wobec ludności żydowskiej w okupowanej Polsce, sytuację Żydów w getcie warszawskim oraz w Rosji Radzieckiej w przededniu operacji „Barbarossa” w czerwcu 1941 roku, liczbę Żydów w Rosji, działania Einsatzgruppe, popełniane w ZSRR zbrodnie, jak również operacje eksterminacyjne m.in.: w Rumunii, sytuację Żydów w okupowanych krajach poza Polską i ZSRR. Brytyjski historyk opisał w szczegółach także kwestię „Ostatecznego rozwiązania sprawy żydowskiej”, której celem była całkowita zagłada Żydów europejskich. W tym miejscu autor opisał nie tylko getta i obozy w Polsce, ale również na Białorusi, Francji, Czechach, Belgii, Holandii, Norwegii i wielu innych krajach oraz wpływ wojny na sprawę ostatecznego rozwiązania. W książce nie zabrakło  informacji związanych z oporem zbrojnym Żydów w warszawskim getcie, buncie w obozach zagłady w Treblince i Sobiborze, informacji o eksterminacji Żydów w Europie, które posiadali zarówno Brytyjczycy, jak i Amerykanie, a także ukazuje największych zbrodniarzy, jak Himmler, Heydrich, Eichmann i wielu innych nazistowskich dygnitarzy i prominentnych działaczy odpowiedzialnych  za Holokaust.

Ostatnia książka Davida Cesaraniego prezentuje zupełnie nowy obraz Holocaustu. Autor podkreśla też, że dla ocalałych koniec wojny nie oznaczał wcale końca cierpień. Był to początek trudnego okresu, podczas którego starali się odbudować życie, nie mając żadnej pewności, gdzie ostatecznie osiądą. Żydowscy obywatele, którzy odzyskali wolność we własnym kraju, musieli toczyć żmudną walkę o zwrot majątku, a niekiedy nawet dzieci. Jednak okoliczności polityczne często nie sprzyjały wyrównywaniu rachunków. Pod tym względem Holokaust nie zakończył się z chwilą, gdy umilkły działa i trwał nadal.

"Ostateczne rozwiązanie" to ostatnia i bez wątpienia najważniejsza książka światowej sławy historyka Davida Cesaraniego. Dzięki trwającym dziesiątki lat badaniom i nieustannemu poszukiwaniu nowych źródeł autorowi udało się stworzyć zupełnie nową, jeszcze pełniejszą i bardziej szokującą wizję toczonej przez Hitlera wojny z Żydami - jak Cesarani określa Holokaust. Jednocześnie systematycznie koryguje utrzymujące się od dziesięcioleci błędne przekonania, które deformują obraz Zagłady Żydów w wyobrażeniu kolejnych pokoleń.

David Cesarani (1956-2015) – brytyjski historyk żydowskiego pochodzenia. Był profesorem historii w Royal Holloway College na Uniwersytecie Londyńskim i jednym z największych światowych autorytetów w dziedzinie historii Holocaustu. Wielokrotnie nagradzany autor książek, działał w organizacjach wspierających badania i upamiętnienie zagłady Żydów. Zmarł przed wydaniem "Ostatecznego rozwiązania".

Autor: Dawid Cesarani;
Tytuł: „Ostateczne Rozwiązanie. Losy Żydów w latach 1933-1949”;
Wydawca: Wydawnictwo Prószyński i S-ka;
Miejsce i rok wydania: Warszawa 2019;
Liczba stron: 1104;
Cena: 99,99 zł;
Książkę można zakupić u WYDAWCY