Obóz koncentracyjny Stutthof na Pomorzu

Początkowo obóz w Stutrhofie był przeznaczony dla tzw. „niepożądanych elementów polskich”, zaś od 1942 roku również wobec pozostałych Polaków z terenów okupowanych, ale także obywateli innych państw w okupowanej Europie. 23 listopada 1941 roku obóz wizytował Heinrich Himmler, zaś 7 stycznia 1942 roku obóz został włączony oficjalnie w struktury państwowe i poddany pod zarząd Inspektoratu Obozów Koncentracyjnych. Latem 1942 roku w obozie uruchomiono krematorium, zaś na przełomie 1942/1943 zbudowano nowy obóz, który mógł pomieścić 25 tysięcy więźniów. W 1943 roku w obozie w Stutthofie powstała komora gazowa, najpier wykorzystywana do celów dezynfekcyjnych, zaś od 1944 roku, kiedy w czerwcu 1944 roku obóz koncentracyjny w Stutthofie włączono w akcję „Ostatecznego Rozwiązania Kwestii Żydowskiej” /Endlösung der Judenfrage/, w celach mordowania więźniów.

Początek 1945 roku to okres ewakuacji więźniów z obozu. 25 stycznia 1945 rozoczęła się mordercza, zakończona śmiercią wielu więźniów ewakuacja, zwana Marszem Śmierci. W kwietniu doszło 1945 roku wobec zbliżąjącej się Armii Czerwonej z obozu uciekł komendant obozu Paul Werner Hoppe oraz wyższi dowódcy. Obowiązki komendanta zostały przekazane Paulowi Ehle. 25 kwietnia 1945 roku rozpoczęła się ewakuacja zdolnych do samodzielnego poruszania więźniów drogą morską. Z liczby 9 tysięcy ewakuaowanych, nie przeżyło podróży około 4,5 tysiąca więźniów.

9 maja 1945 roku do opuszczonego przez Niemców obozu wkroczyli żołnierze Armii Czerwonej z 48 Armii 3 Frontu Białoruskiego, wyzwalając 150 więźniów, którzy pozostali jeszcze na terenie KL Stutthof.

Warto podkreślić, że w KL Stutthof więziono w sumie około 110 tysiący więźniów z 28 państw, a największa liczba pochodziła z Polski, Litwy, Łotwy, Rosji, Węgier oraz Francji i Niemiec. Najliczniejszą grupą narodowościową byli Żydzi. Ze 110 tysięcy więźniów w latach 1939 – 1945, zginęło 65 tysięcy więźniów wskutek chorób, głodu, ciężkiej pracy i znęcania się nad więźniami. 

KL Stutthof posiadał 39 podobozów usutuowanych na terenie od Polic koło Szczecina aż po Toruń, Bydgoszcz oraz Królewiec. Łączna powierzchnia obozu w Stutthofie wynosiła około 120ha. Największa liczba zamordowanych więźniow była narodowości żydowskiej. Z 65 tysięcy zmarłych więźniów, aż 28 tysięcy stanowili Żydzi. 

Obóz koncentracyjny Stutthof - Obecnie Muzeum Stutthof w Sztutowie - fot. Tomasz Sanecki

Komendantami obozu byli:

Max Pauly (2 września 1939 – 31 sierpnia 1942). Po 31 sierpnia 1942 przeniesiony na stanowisko komendanta obozu koncentracyjnego Neuengamme koło Hamburga, które sprawował do 1945 roku. Skazany przez Brytyjski Sąd Wojskowy za zbrodnie w obozie koncentracyjnym Neuengamme na karę śmierci.

Paul Werner Hoppe (wrzesień 1942 – maj 1945). Funkcję komendanta Stutthof pełnił do maja 1945, mimo że w kwietniu 1945 roku wraz z większością załogi uciekł z obozu, przekazując obowiązki Paulowi Ehle wraz z częścią załogi SS-mańskiej. Paul Werner Hoppe został skazany w Bochum na karę 5 lat i 3 miesięcy, zaś w procesie rewizyjnym na 9 lat więzienia.

Dzisiaj na terenie KL Stutthof znajduje się Muzeum Stutthof w Sztutowie, które zostało utworzone i powołane dzięki staraniom byłych więźniów obozu Stutthof, uchwałą Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Gdańsku w dniu 12 marca 1962 roku. Muzeum Stutthof w Sztutowie jest państwową instytucją kultury podległą Ministrowi Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Obiekt jest udostępniony jako miejsce pamięci i pomnik zagłady.

Więcej na stronie Muzeum Stutthof w Sztutowie