Joseph Goebbels. Życie i śmierć – Sekrety Historii

Minister propagandy III Rzeszy Joseph Goebbels był jedną z najbardziej wpływowych osób w III Rzeszy. W czasie II wojny światowej zyskał oprócz Himmlera i Bormanna ogromny wpływ na Adolfa Hitlera, a jako jeden z nielicznych pozostał do końca wierny Führerowi, umierając dzień po jego śmierci. Biografia Josepha Goebbelsa przedstawia człowieka, mistrza propagandy, który nie cofnął się przed niczym, aby osiągnąć cel, pokazuje nie tylko polityka wykorzystującego dostępne środki masowego przekazu, ale przede wszystkim osobę, która umiejętnie opętała umysły Niemców, którzy mimo że Wehrmacht doznawał porażek na wszystkich frontach, wciąż stali za swoim wodzem Adolfem Hitlerem.

Biografia Goebbelsa autorstwa Rogera Manvella i Heinricha Fraenkela ukazuje człowieka, który w dużym stopniu umożliwił Hitlerowi osiągnięcie sukcesu, jakim było otrzymanie stanowiska kanclerza i w końcu przejęcie władzy w Niemczech. Dla znawców II wojny światowej to książka, którą z pewnością powinni przeczytać. Jest nie tylko dobrze napisana, ale zawiera najważniejsze fakty z życia Goebbelsa oraz wiele ciekawostek. Czytając tę publikację mam jednak niedosyt, że  autorzy zbyt mało miejsca poświęcili okresowi zwłaszcza po rozpoczęciu operacji Barbarossa, czyli od czerwca 1941 roku.

Biografia rozpoczyna się od przedstawienia rodziny Josepha Goebbelsa, jego cech osobowości, kalectwa - nie jest jednak szeroko opisywane przez autorów, którzy wskazują jednak że deformacja nogi miała wpływ na jego dzieciństwo, ale również wybór przyszłego zawodu, tym bardziej, że autorzy podkreślają, że Goebbelsa dotknęło zwolnienie ze służby wojskowej z powodu ułomności fizycznej. Na kolejnych stronach autorzy opisują podjęte przez niego studia, coraz bardziej widoczną wyniosłość i pychę u Goebbelsa, ale również podkreślają, że mimo swojej ułomności potrafił skutecznie radzić sobie zarówno w życiu zawodowym, jak i towarzyskim, opisują jego związki z kobietami, ale również początki kariery polityczną, którą rozpoczął w 1924 roku, a więc w rok po klęsce Hitlera w czasie puczu monachijskiego.

Przełomowy dla Goebbelsa z pewnością był, jak zauważają autorzy rok 1925, kiedy bracia Strasserowie zatrudnili Josepha jako sekretarza organizacji partyjnej, co było początkiem umacniania jego pozycji w ruchu narodowosocjalistycznym. Ważnym tematem poruszonym w publikacji jest stosunek Goebbelsa do Strasserów i Hitlera. Autorzy wskazuję na przebiegłość Goebbelsa, który potrafił dostrzec w odpowiednim momencie, że to Adolf Hitler wybija się na wodzostwo i to on poprowadzi ruch narodowosocjalistyczny ku przyszłemu zwycięstwu. Stawiając na Hitlera, Goebbels w 1927 roku wszedł z ramienia partii nazistowskiej do Reichstagu, a jego pobyt w Berlinie w roli gauleitera, przemowy w Reichstagu umacniały nie tylko jego ego, ale przede wszystkim pozycję w partii. Warto dodać, że rosnąca w siłę NSDAP, Hitlera i jego SA na początku last trzydziestych XX wieku wykorzystały rosnący kryzys gospodarczy w Niemczech, spowodowane tym bezrobocie, upadek gospodarki niemieckiej i wzrost negatywnych nastrojów w państwie. Wygłaszane mowy przez Goebbelsa, wykorzystywanie dostępnych mediów, a w szczególności tytułu „Der Angriff” do atakowania oponentów politycznych, przynosiły nazistom coraz większy poklask w społeczeństwie, doprowadzając ostatecznie do największego sukcesu, jakim było mianowanie Adolfa Hitlera kanclerzem. Ten moment, a więc 30 stycznia 1933 roku był przełomowy dla NSDAP i Niemiec. Autorzy wskazują, że Goebbels wspólnie z Göringiem, Himmlerem i również Röhmem z SA potrafili w dość szybkim tempie przejąć sterowanie państwem, a mianowanie Goebbelsa ministrem propagandy i oświecenia publicznego było dopełnieniem jego starań o tak ważne stanowisko w rządzie.

Przejęcie władzy w Niemczech, pożar Reichstagu, powstanie obozów koncentracyjnych, śmierć Hindenburga, rozprawa z SA była tylko wstępem do tragicznych wydarzeń, jakie czekały Niemcy. Początkowo jednak Goebbels wykorzystywał propagandowo sukcesy Hitlera – zajęcie Nadrenii, Anschluss Austrii, zajęcie Sudetenlandu, a następnie zajęcie reszty Czechosłowacji, Polski, Francji i innych krajów. Jak zauważają w książce autorzy, społeczeństwo niemieckie nie potrafiło lub wręcz nie chciało dostrzec zabieranych sobie praw – krytyki, wolności słowa, a także wszechobecnej inwigilacji. Warto dodać, że Joseph Goebbels widział swoją dominację, poparcie Hitlera i nie wahał się wykorzystywać swojej pozycji w Niemczech, rywalizując z Ribbentropem o kierunek polityki zagranicznej. Nie przeszkodziły mu nawet jego romanse, licznie opisywane przez autorów książki, którzy sporo miejsca poświęcili także jego małżeństwu z Magdą Goebbels, która tak wiernie stała przy mężu aż do śmierci.

Warto podkreślić, że mimo iż Niemcy ponosili klęski w Afryce Północnej, na froncie wschodnim, a także we Włoszech, Goebbels potrafił ponieść tłumy, które nie zważając na panującą sytuację na frontach, nadal popierały i uwielbiały swojego wodza. Doskonałym tego przykładem jest  przemówienie wygłoszone 18 lutego 1943 roku, gdy Goebbels w berlińskim Pałacu Sportu ogłosił rozpoczęcie wojny totalnej. Zadawane pytania publiczności były tak dopasowane, aby doprowadzić wielotysięczną publiczność do entuzjazmu. Przemówienie było przerywane oklaskami i miało być dowodem na potwierdzenie, że Niemcy popierają politykę swojego wodza Adolfa Hitlera. Autorzy ukazują pokrótce jak Goebbels przygotowywał się do przemówienia, a także jak potrafił dobrać kluczowe słowa, aby odnieść sukces.

W książce Rogera Manvella i Heinricha Fraenkela są także poruszone kwestie zamachu von Stauffenberga z lipca 1944 roku, proces zdrajców, ale również operacji „Walkiria”, podczas której Goebbels zachował do końca zimną krew i był jedną z głównych osób, które zdławiły bunt. Utrzymanie się przy władzy Hitlera i jego popleczników tylko przedłużyło agonię Niemiec. I tutaj właśnie brakuje bardziej szczegółowego odniesienia do ostatnich miesięcy oraz dni Hitlera i Goebbelsa. Mimo iż autorzy opisują wydarzenia ostatnich miesięcy III Rzeszy, a także ostatnie dni i godziny zarówno Hitlera, jak i Josepha i Magdy Goebbelsów, są podane jedynie najważniejsze fakty, a zabrakło szczegółowych odniesień do wydarzeń z ostatnich tygodni II wojny światowej i okresu po śmierci Hitlera.

Publikacja Rogera Manvella i Heinricha Fraenkela jest warta przeczytania i powinna znaleźć się na półce każdego historyka zajmującego lub interesującego się II wojną światową. Na jej korzyść z pewnością przemawia fakt, że uznani autorzy opracowań historycznych poświęconych III Rzeszy, ukazali Goebbelsa nie jako jednego z ministrów w rządzie Hitlera i jego najbliższych osób, ale człowieka, który był współodpowiedzialny za sukces NSDAP, ale również popełniane zbrodnie wojenne.

Warto podkreślić, że Joseph Goebbels był bowiem najbardziej inteligentnym i zarazem wyjątkowo niebezpiecznym członkiem nazistowskiej hierarchii. Ten fanatyczny i cyniczny wielbiciel środków masowego przekazu tak przebiegle i umiejętnie opętał umysły Niemców za pomocą nowych wówczas mediów – radia i filmu dźwiękowego – że postanowili oddać władzę w ręce Hitlera, a następnie podporządkować swoje państwo nazistowskiej ideologii, która doprowadziła do wybuchu najokrutniejszej wojny w historii ludzkości.

„Aby zrozumieć w pełni, jak naziści zdołali osiągnąć swój cel w tak krótkim czasie, nie wolno skupiać się wyłącznie na osobie Hitlera, lecz należy poświęcić równie dużo uwagi osobliwemu, odpychającemu, niebezpiecznemu, a jednocześnie fascynującemu człowiekowi, jakim był Joseph Goebbels”

Roger Manvell (1909–1987) i Heinrich Fraenkel (1897–1986) to uznani autorzy opracowań historycznych, którzy zasłynęli z publikacji książkowych poświęconych dziejom Trzeciej Rzeszy. Do ich najwybitniejszych dzieł należą klasyczne już biografie czołowych nazistów: oprócz Himmlera, także Josepha Goebbelsa, Hermanna Göringa i Rudolfa Hessa.

Autor: Roger Manvell i Heinrich Fraenkel;
Tytuł: „Goebbels. Życie i śmierć”;
Wydawca: Wydawnictwo RM;
Rok i miejsce wydania: Warszawa 2021;
Liczba stron: 296;
Cena: 34,99 zł;
Książkę można zakupić w Wydawnictwie RM