Jarosław Nikodem – Początki Państw „Litwa”

Historia Litwy przez wiele wieków związana była z dziejami Polski. Związki Litwy z Polską rozpoczęły się od unii w Krewie w 1385 roku, a potwierdzane były kolejnymi aktami unii i wspólną osobą władcy. Dopiero w 1569 roku aktem unii lubelskiej Litwa i Polska zostały złączone w Rzeczpospolitą Obojga Narodów. Państwo  to przetrwało aż do trzeciego rozbioru w 1795 roku. Jak wyglądały jednak początki Litwy, państwa, które przewyższało swoją powierzchnią nie tylko Królestwo Polskie, ale również wiele innych państw europejskich? W granicach Litwy dzięki podbojom Mendoga, Giedymina czy Olgierda znalazły się takie miasta jak: Bracław, Kijów, Briańsk, Mińsk czy Połock. Historię powstania Litwy, która w XIV wieku stała się ważnym partnerem dla Polski opisał w cyklu publikacji „Początki Państw” polski historyk, wykładowca Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu – Jarosław Nikodem.

Książka poświęcona początkom Litwy opisuje wydarzenia od układu litewsko – halickiego z 1219 roku aż do śmierci Olgierda Giedyminowicza w 1377 roku. Opisując ponad 150-letnią historię Litwy i jej władców, autor publikacji skupił się na problemie Bałtów, kształtowaniu się państwa litewskiego, osobom Mendoga, Giedymina i Olgierda oraz roli dynastii Giedyminowiczów, twórców państwa litewskiego. Polski historyk omówił także problemy związane ze stosunkiem władców litewskich do prawosławia, próbom chrystianizacji państwa oraz sporo miejsca poświęcił organizacji państwa z uwzględnieniem władzy, gospodarki, handlu oraz podziale społecznym w państwie.

Autor opisując początki państwa, które stworzyło z Polską jedną z najtrwalszych unii w historii Europy ukazuje nam nie tylko kształtowanie się państwa litewskiego oraz jego losy aż do końca XIV wieku. Jarosław Nikodem poświęcił wiele miejsca stosunkom państwa litewskiego z sąsiadami – Krzyżakami, Kawalerami Mieczowymi, Nowogrodem, Moskwą oraz z Polską, z którą zanim Litwę zaczęły łączyć przyjazne stosunki między obydwoma państwami dochodziło do sporów i konfliktów zbrojnych. Warto tutaj wspomnieć między innymi o wyprawach Witenesa na Kujawy, gdzie pobici zostali w walkach Władysław Łokietek i Kazimierz II. Polski historyk szczególnie skupił się jednak na stosunkach litewsko – krzyżackich, walkom na pograniczu i próbom przeciwdziałania wpływom Zakonu na obszary zachodniej Litwy, ale również polityce wobec wschodnich sąsiadów Litwy, w tym Połockowi i Moskwie. Autor opisuje liczne mariaże, układy, ale również działania zbrojne, które zostały zaktywizowane zwłaszcza za czasów Giedymina. Historyk UAM w Poznaniu zwraca uwagę na szczególną postać Olgierda Giedyminowicza, który według autora był jednym z najważniejszych władców Litwy. W rozdziale „W drodze do świetności”, Jarosław Nikodem tak pisze o Olgierdzie:

„Wielkość i znacznie Olgierda Giedyminowicza nie da się zakwestionować. Jego rządy charakteryzowały się rozmachem i szerokim horyzontem podejmowanych planów politycznych. Wielki książę nie bał się wyzwań, nie był jednak w jakiś przesadny sposób władcą, który ulega pokusom nadmiernego ryzyka, co oznacza, że u podstaw jego działań stała wiara we własne siły i możliwości. Rozszerzył granice Litwy jak nikt przed nim...”

Tym samym to właśnie Olgierd  Giedyminowicz doprowadził państwo litewskie do rangi jednego z głównych państw w Europie Środkowo – Wschodniej, które w drugiej połowie XIV wieku zaczęło odgrywać kluczową rolę w regionie. Potwierdzeniem tego jest fakt, że syn Olgierda – Jagiełło stał się partnerem dla najważniejszych dostojników polskich, którzy nie tylko ofiarowali mu rękę Jadwigi Andegaweńskiej, ale również tron i koronę Królestwa Polskiego. Okres drugiej połowy XIV wieku dla Litwy oznaczał więc wejście na nowy kurs polityki międzynarodowej. Trwał on aż do 1795 roku, czyli trzeciego rozbioru Rzeczypospolitej Obojga Narodów, kiedy połączona Litwa i Polska znikły z mapy Europy.

Początki państw „Litwa” to już kolejna publikacja z serii, w której polscy historycy prezentują początki europejskich krajów. Do tej pory ukazały się książki poświęcone historii Niemiec, Węgier, Czech, Rusi, Norwegii czy Turcji. Najnowsza praca nawiązująca do początków „Litwy” z pewnością zainteresuje każdego historyka zajmującego się dziejami tego kraju, które przez kilkaset lat tworzyło trwały związek z Polską.

Jarosław Nikodem – polski historyk, profesor nadzwyczajny Uniwersytetu Adama Mickiewicza w Poznaniu, specjalizujący się w zakresie stosunków Polski i Litwy w późnym średniowieczu, a także dynastii jagiellońskiej.

Autor – Jarosław Nikodem;
Tytuł: „Początki państw. Litwa”;
Wydawca: Wydawnictwo Poznańskie;
Miejsce i rok wydania: Poznań 2018;
Liczba stron: 535;
Cena: 44,90 zł;
Książkę można zakupić u WYDAWCY