Jakowenko Natalia – „Historia Ukrainy do 1795 roku”

Dzisiejsza Ukraina to jedno z największych i najmniej znanych państw Europy. Jej dzieje to również historia Polski i Rosji, państw, które dziesiątki lat toczyły rywalizację o jej terytorium. W jej historii jednak wciąż jest wiele białych plam, które historycy próbują wyjaśnić. Publikacja Natalii Jakowenko to jedna z niewielu prac na rynku książkowym w naszym kraju, gdzie czytelnicy mają szansę zapoznać się z dziejami kraju, społeczeństwa, kultury i religii mieszkańców Ukrainy, a także rywalizacji największych graczy nowożytnej Europy o jej terytorium.

Autorka wprowadzając czytelnika w wir wydarzeń na Ukrainie, rozpoczęła od przybliżenia dziejów Rusi Kijowskiej, struktur państwowych, społeczeństwa, języka, zabytków, a także wpływu cywilizacji bizantyjskiej. Ukraińska historyk przybliża także historię księstwa halicko – wołyńskiego, Rusi Halickiej i Rusi Podolskiej oraz wpływy Wielkiego Księstwa Litewskiego. Tutaj autorka skupiła się na prezentacji polityki Giedymina i Olgierda – nazywając ich zbieraczami ziem ruskich, walkom dynastycznym prowadzonym przez Świdrygiełłę, Witolda, ale również na konfliktach z Moskwą.

Kolejne rozdziały Jakowenko poświęciła już problemowi Kozaczyzny oraz koegzystencji Ukrainy, jako tego „trzeciego narodu” w Rzeczypospolitej Obojga Narodów. Tematy te, ze względu na burzliwą historię, są najciekawszymi w publikacji ukraińskiego historyka. Rozpoczynając go profesor Akademii Kijowsko-Mohylańskiej w Kijowie wprowadziła czytelnika w początki ukraińskiej Kozaczyzny. Dalej autorka skupiła się na unii lubelskiej z 1569 roku, która połączyła Królestwo Polskie i Wielkie Księstwo Litewskie w Rzeczpospolitą Obojga Narodów. Jakowenko zwraca uwagę, że ziemie ukraińskie stały się odtąd nie tylko problemem Litwy, ale również Polski. Z jednej strony ziemie te przeżywały swój rozkwit – szkolnictwo, wielkie latyfundia, rozwój handlu, rzemiosła, zaś z drugiej walka religijna, konflikty narodowościowe i walka z przywilejami kozackimi. To ich likwidacja była jedną z głównych przyczyn wybuchu wielu powstań kozackich. W polskiej historiografii najbardziej znanym zrywem Kozackim było powstanie Chmielnickiego. Ukraińska historyk tak pisze o nim:

„Użyte w tej książce słowo rewolucja najbardziej adekwatnie, moim zdaniem, oddaje istotę wydarzeń”

Udowadniając swoją tezę, autorka uważa, że powstanie Chmielnickiego w latach 1648 – 1657 nie tylko przyczyniło się do poważnego osłabienia pozycji Rzeczpospolitej na arenie międzynarodowej, wzrostowi znaczenia państwa moskiewskiego, ale również było początkiem zmian społecznych na Ukrainie, gdzie zamiast rodowych elit – książęcej i szlacheckiej – do władzy doszli ludzi, którzy wywalczyli ją szablą i ogniem. Wojna domowa w Rzeczpospolitej, bo tak można nazwać powstanie Chmielnickiego, obróciła tereny Ukrainy w zgliszcza. Jakowenko pokazuje wszystkie aspekty powstania – bitwy, potyczki, struktury władzy w państwie kozackim, a także włączenie się do konfliktu Moskwy, która najwięcej zyskała na tym konflikcie. Nie tylko zdobyła lewobrzeżną część Ukrainy, ale odtąd wzrosło jej znaczenie na arenie międzynarodowej oraz rozpoczęła się ekspansja Moskwy na zachód, kosztem ziem polskich.

W dalszej części publikacji, ukraińska historyk skupiła się na ukazaniu dalszego pogłębiania się kryzysu na Ukrainie w XVIII wieku. Miał na to wpływ nie tylko sytuacja w Rzeczpospolitej, począwszy od wielkiej wojny północnej, ale także polityka carów rosyjskich, którzy dążyli do likwidacji Kozaczyzny. Narastający chaos na Ukrainie, koliszczyzna – masowe wystąpienie chłopstwa spowodowane uciskiem pańszczyźnianym skierowane przeciwko Polakom, Żydom i kościołowi, upadek Polski pod koniec wieku, a także antykozacka polityka carycy Katarzyny II doprowadziły do likwidacji autonomii kozackiej i Siczy Zaporoskiej – bastionu Kozaków. Tym samym doszło do całkowitego podporządkowania terenów Ukrainy panowaniu rosyjskiemu, której cały obszar, w wyniku rozbiorów Rzeczypospolitej 1772-1795, znalazł się w granicach Rosji.

Publikacja „Historia Ukrainy do 1795 roku” Natalii Jakowenko to synteza dziejów Ukrainy, pokazująca wspólną polsko-ukraińską przeszłość z perspektywy ukraińskiej. Praca godna polecenia każdemu historykowi, a zwłaszcza osobom zajmującym się dziejami Ukrainy oraz wschodnich kresów Rzeczpospolitej Obojga Narodów.

Autor: Natalia Jakowenko;
Tytuł: „Historia Ukrainy do 1795 roku”;
Wydawca: Wydawnictwo Naukowe PWN;
Rok i miejsce wydania: Warszawa 2011;
Liczba stron: 563;
Cena: 66,32 zł;
Więcej tutaj

Wyjątkowo Polecam!!!