Hitler. Upadek zła 1939-1945. Recenzja książki

Biografia Adolfa Hitlera autorstwa Volkera Ullricha podzielona na dwie części opisuje jak mało znany kapral walczący w I wojnie światowej w latach dwudziestych i trzydziestych XX wieku zaczął zdobywać poklask i władzę w Niemczech. Wykorzystując międzynarodową sytuację związaną z kryzysem gospodarczym, wewnętrzną sytuację w Niemczech, ludzkie obawy przed brakiem środków do życia, a także stale atakując narzucony Niemcom Traktat Wersalski, stworzył wokół siebie aurę zbawcy narodu niemieckiego, który miał poprowadził III Rzeszę do zwycięstwa. Najpierw były sukcesy – Anschluss Austrii i konferencja w Monachium, gdzie jak na talerzu Hitler otrzymał Sudety, a później zajął resztki Czechosłowacji. Kolejną przeszkodą była jednak Polska. Tutaj tak łatwo Hitlerowi nie poszło. Istniejąca od dwudziestu lat Polska, zdecydowanie słabsza od III Rzeszy stawiła opór niemieckiej machinie wojennej, jednak po miesiącu walk ostatecznie przegrała, a jej terytorium zostało podzielone między III Rzeszą a Związek Radziecki. Hitler rozpoczynając wojnę z Polską liczył, że będzie to konflikt lokalny, a już w trzecim dniu po rozpoczęciu kampanii w Polsce, wojnę III Rzeszy wypowiedziały Wielka Brytania i Francja. Mimo że w 1940 roku Hitler zajął kolejne państwa w Europie Belgię, Holandię, Danię, Norwegię, Francję, Jugosławię i Grecję, a w 1941 roku rozpętał wojnę ze swoim „sojusznikiem” Związkiem Radzieckim, a jego Wehrmacht posuwał się po kilkadziesiąt kilometrów dziennie w głąb Rosji, operacja „Barbarossa” okazała się początkiem końca Tysiącletniej Rzeszy. O tym właśnie jest drugi tom publikacji niemieckiego historyka Volkera Ullricha „Hitler. Upadek zła. 1939-1945”.

Jak pisze autor książki:

„Dopiero bowiem wojna pozwoliła Hitlerowi urzeczywistnić swoje obsesje ideologiczne i zrodzone z nich zbrodnicze cele. Pierwszym było zdobycie przestrzeni życiowej na Wschodzie jako bazy dla hegemonialnej pozycji najpierw w Europie, a później na całym świecie. Drugim – usunięcie Żydów z Niemiec oraz w miarę możliwości z całej Europy...”

Na co warto jednak zwrócić uwagę biografia Hitlera obejmująca lata wojenne 1939-1945, to nie tylko okres wojen i związanych z nimi decyzjami, które podejmował Hitler, coraz bardziej nieufający swoim wyższym oficerom w miarę ponoszonych klęsk, zwłaszcza na froncie wschodnim, ale również nawiązanie do sytuacji społecznej w III Rzeszy oraz jego życia prywatnego. Autor książki analizuje podejmowane przez Hitlera i wokół niego decyzje, które bezpośrednio lub pośrednio przyczyniły się do upadku III Rzeszy, Holocaustu i całego tragizmu, jakim była II wojna światowa w Europie. Ponadto Volker Ullrich mimo że w głównej mierze opisuje życie Hitlera owładniętego manią podbijania nowych ziem w Europie oraz unicestwieniu bolszewizmu i żydostwa w podbijanych krajach, ukazuje także różnorodne aspekty, które umożliwiają szerzej spojrzeć na procesy decyzyjne, jakie zachodziły w III Rzeszy, uwielbienie dla Hitlera oraz system zbrodni ludobójstwa zorganizowany w obozach śmierci.

Warto podkreślić, że wszystkie fakty w publikacji poświęconej ostatnim sześciu latom życia Adolfa Hitlera przedstawione są chronologicznie, a więc począwszy od agresji na Polskę we wrześniu 1939 roku poprzez podbicie północnej i zachodniej Europy, w tym jednego z głównych wrogów na Zachodzie – Francji, ale również pierwszą nieudaną operację – próbę pobicia Wielkiej Brytanii poprzez naloty bombowe. Idąc dalej autor skupia się już na najważniejszej operacji – Operacji „Barbarossa”. Atak 22 czerwca 1941 roku III Rzeszy na Związek Radziecki, państwo z którym Niemcy łączył pakt o nieagresji, sprawa polska, a także podział wpływów w Europie Środkowo-Wschodniej, zadecydowało o upadku Rzeszy i samego Hitlera. Tutaj Volker Ullrich ukazuje czytelnikowi najpierw sukcesy Wehrmachtu, który pod koniec 1941 roku znajdował się tuż po Moskwą, ale również przełomowe wydarzenia z 1941/1942 i 1942/1943 roku, odrzucenie wojsk niemieckich spod Moskwy i wreszcie klęskę pod Stalingradem w lutym 1943 roku. Te wydarzenia wpłynęły zarówno na psychikę Hitlera, ale także sytuację w Niemczech, którego ludność po klęsce stalingradzkiej zaczęła sobie zdawać sprawę, że Wehrmacht nie jest niepokonany.

W kontekście wojny ze Związkiem Radzieckim i podbiciem ziem wschodnich, niemiecki historyk skupia się na jednej z największych tragedii II wojny światowej – Holocauście. W tym miejscu warto także wspomnieć o rozkazie Hitlera o „eutanazji”, mający na celu mordowanie pacjentów z nieuleczalnymi chorobami psychicznymi i osób upośledzonych czy dokonywane zbrodnie, jak w Babim Jarze na Ukrainie między 29 a 30 września 1941 roku, gdzie niemieckie sonderkommando Policji Bezpieczeństwa i SD rozstrzelało prawie 34 tysięcy Żydów. Opisując zbrodnie niemieckie wskazuje na odpowiedzialnych, poza Hitlerem oczywiście na Himmlera, ale także wyższych oficerów SS i Wehrmachtu. Deportacje, masowe zbrodnie, obozy koncentracyjne w Niemczech, Austrii i okupowanej Polsce są do dziś dowodem eksterminacji wielu narodów: Żydów, Polaków, Rosjan, a także mniejszości narodowych i etnicznych. Volker Ullrich wskazuje także, że Niemcy nie chcieli dopuścić do siebie, że ich przywódcy dokonują mordów i eksterminują słabsze od siebie narody. Wyraz temu autor daje w poniższych cytacie, który wiele mówi o ówczesnej sytuacji w nazistowskich Niemczech:

„Trudno jednak było przyjąć do wiadomości okropną prawdę o dziejących się zbrodniach, broniono się więc przed tą wiedzą i ją wypierano”

Ostatnie rozdziały książki niemiecki historyk poświęcił klęskom, jakie Niemcy ponosiły z rąk aliantów: Afryka Północna, Kursk, lądowanie w Normandii w 1944 roku, operacja „Bagration”, powolny upadek sojuszników Hitlera, a także zamach na Hitlera 20 lipca 1944 roku w Wilczym Szańcu, który był próbą ratowania Niemiec przed ostateczną klęską poprzez pozbycie się Führera, ukazywały obraz upadającej III Rzeszy. A mimo to nadal trwała akcja eksterminacji Żydów w Europie, którą niemieccy zbrodniarze kontynuowali mimo zbliżającego się frontu zarówno na Zachodzie, jak i Wschodzie.

Na co warto zwrócić także uwagę, chcąc sięgnąć po książkę Volkera Ullricha to z jednej strony ukazanie wnętrza Adolfa Hitlera, który omamił miliony Niemców, prowadząc ich do zagłady, ale również rozwianie i obalenie wielu legend i mitów, które narosły zwłaszcza po śmierci Adolfa Hitlera.  Jedna z nich to z pewnością ta dotycząca śmierci Hitlera. Ullrich opisuje krok po kroku jak Adolf Hitler zaplanował swoją śmierć, który wymógł na swoim szoferze Eriku Kempce wypełnienie ostatniego rozkazu – spalenia zwłok swoich i Ewy Braun. O tym jednak, jak wyglądały ostatnie dni Hitlera w bunkrze w Berlinie, a także sytuacja osób, które pozostały z nim do końca, poświęcony został rozdział „Ostatnie dni w bunkrze”. Z pewnością dla tych, którzy wierzą wciąż w dziwne teorie dotyczące ucieczki Hitlera, rozdział ten wywołał „uśmiech”, jednak fakty same się obronią.

Hitler. Upadek zła 1939-1945 to publikacja obowiązkowa dla historyków zajmujących się II wojną światową. Polecam ją również pasjonatom historii i każdemu, kto interesuje się największym konfliktem w dziejach świata. Biografia Adolfa Hitlera ukazuje jego cechy wewnętrzne, słabostki, ale również charyzmę, którą Hitler zaraził milionów Niemców, wierzących, że mają przed sobą człowieka, który zbawi Niemcy. Zamiast tego doprowadził je do katastrofy. Volker Ullrich w biografii Hitlera na nowo pozwala nam odkryć umysł jednego z największych zbrodniarzy XX wieku, ale poznać także czasy, w których nikomu nie znany kapral doszedł do władzy i pociągnął za sobą naród niemiecki, który wspierał go w jego zbrodniczych działaniach.

Volker Ullrich jest uznanym niemieckim historykiem. Studiował na Uniwersytecie w Hamburgu. Prowadzi dział polityczny tygodnika „Die Zeit”. Autor kilku książek dotyczących historii Niemiec. W 1992 r. otrzymał tytuł doktora honoris causa Uniwersytetu w Jenie.

Autor: Volker Ullrich;
Tytuł: „Hitler. Upadek zła 1939-1945”;
Wydawca: Wydawnictwo Prószyński i S-ka;
Miejsce i rok wydania: Warszawa 2021;
Liczba stron: 848;
Cena: 63,99 zł
Książkę można zakupić w Wydawnictwie Prószyński i S-ka

Oddziały berlińskiego volkssturmu maszerują przed ministrem Rzeszy Josephem Gobbelsem. Widoczne jest uzbrojenie volkssturmu granatniki Panzerfaust 60 m, Karabiny maszynowe MG 34, źródło: Narodowe Archiwum Cyfrowo, data wydarzenia: listopad 1944 roku, sygnatura: 2-13133