Historia śląskiego „Kopciuszka” - Joanny Gryzik

Została spadkobierczynią gigantycznej fortuny Karola Goduli, poślubiła w Bytomiu hrabiego Hansa Ulryka Schaffgotscha, a także nie szczędziła swojej fortuny na cele społeczne. Jej historia przypomina bajkę o „Kopciuszku”, a jednak wydarzały się naprawdę. Mowa o Joannie Gryzik von Schomberg-Godulla (Schaffgotsch).

Joanny Gryzik urodziła się w 1842 roku, a po śmierci ojca została oddana na służbę do domu Karola Goduli, jednego z najbogatszych ludzi w XIX-wiecznej Europie. Godula posiadał liczne kopalnie galmanu i węgla kamiennego, posiadłości ziemskie m.in. w Szombierkach, Orzegowie, Bobrku czy Chudowie. To właśnie dzięki pomocy Karola Goduli, będąca dzieckiem Joanna rozpoczęła edukację, zaś w wieku 6 lat została jego spadkobiercą, bowiem Godula zapisał jej cały majątek. W 1848 roku Joanna została oddana do klasztoru Urszulanek we Wrocławiu, gdzie z krótką przerwą, kiedy zamieszkała ze swoją dawną opiekunką Emilią Lukas w pałacu Szombierkach, przebywała tam aż do ukończenia nauki. Następnie młoda Joanna Gryzik zamieszkała w willi Maksymiliana Schefflera, który był nie tylko wykonawcą testamentu Goduli, ale jej jednym z prawnych opiekunów.

To właśnie dzięki Schefflerowi Joanna Gryzik poznała swojego przyszłego męża hrabiego Hansa Ulryka Schaffgotscha. Jej opiekun prawny wystarał się nawet o nobilitację dla swojej podopiecznej, bowiem już w 1858 roku król Prus Fryderyk Wilhelm IV Hohenzollern nadał Joannie Gryzik szlachectwo, zmieniając jej nazwisko na Gryzik von Schomberg-Godula. W tym samym roku – 15 listopada 1858 roku Joanna poślubiła w Bytomiu hrabiego Hansa Ulryka Schaffgotscha, spisując miesiąc wcześniej w Szombierkach kontrakt ślubny. Tym samym Joanna, która jeszcze niedawno była sierotą, w niedługim czasie nie tylko odziedziczyła wielką fortunę, ale stała się hrabiną, wchodząc do rodu Schaffgotschów, a małżeństwo Hansa Ulryka z Joanną Gryzik zapoczątkowało górnośląską linię tej znanej śląskiej familii.

W rok po ślubie, w 1859 roku wraz z mężem Joanna zakupiła pałac w Kopicach, który rozbudowali, stając się ich rodzinną posiadłością. Jej wykształcenie, ale również majątek, jaki posiadała po Karolu Goduli pozwolił jej nie tylko na kolejne inwestycje w śląski przemysł, ale wiele fundacji, które istnieją w Bytomiu do dziś. Są nimi między innymi: kaplica św. Józefa opiekuna Dzieciątka Jezus w Szombierkach,  kościół pw. Świętej Rodziny zbudowany w latach 1900 – 1905 w Bobrku, kościół pw. Najświętszego  Serca Pana Jezusa w Szombierkach, który powstał między 1903 a 1905 rokiem. To właśnie w tej świątyni na prośbę Joanny Schaffgotsch złożono w 1909 roku sprowadzono z Wrocławia prochy Karola Goduli, które spoczęły w kościele przed głównym ołtarzem.

Joanny Gryzik von Schomberg-Godulla (Schaffgotsch) zmarła w Kopicach w 1910 roku, gdzie pochowano ją w rodzinnym mauzoleum, które w 1945 roku zostało jednak sprofanowane przez wojska Armii Czerwonej.

Zdjęcie nr 1: Joanna von Schaffgotsch z mężem, 1908 - źródło: http://www.perspectivia.net/content/publikationen/discussions/2-2009/galerie/Donig_Wandel/abbildung-4/view, za Wikimedia Commons, domena publiczna;

Zdjęcie nr 2: Pałac w Kopicach w województwie opolskim, fot. Tomasz Sanecki;

Zdjęcie nr 3: Kościół pw. Najświętszego Serca Pana Jezusa w Bytomiu-Szombierkach, fot. Tomasz Sanecki.